Αφήγηση

·  ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ

Η Αφήγηση: Είναι η έκθεση γεγονότων η οποία διακρίνεται σε διήγηση (τριτοπρόσωπη αφήγηση με αφηγητή παντογνώστη), σε μίμηση (πρωτοπρόσωπη) ή και τριτοπρόσωπη αφήγηση με αφηγητή που συμμετέχει. Η περιγραφή: Είναι η αναπαράσταση προσώπων, τόπων, αντικειμένων, φαινομένων. Η περιγραφή συνήθως παρεμβάλλεται μέσα στην αφήγηση με στόχο την προβολή στοιχείων που αιτιολογούν τη δράση των ηρώων. Τα σχόλια: προσωπικές εκτιμήσεις, κρίσεις και σκέψεις που δεν εντάσσονται στη ροή της παράθεσης του αφηγηματικού υλικού. Ελεύθερος πλάγιος λόγος: δίνονται σε τρίτο πρόσωπο και σε ιστορικό χρόνο μύχιες σκέψεις, απόψεις και συναισθήματα ενός από τα πρόσωπα της αφήγησης. Εσωτερικός μονόλογος: αποδίδονται σκέψεις ,συναισθήματα, μύχιες επιθυμίες χωρίς τη διαμεσολάβηση του αφηγητή. Διάλογος (προσδίδει ζωντάνια, αμεσότητα, παραστατικότητα. θεατρικότητα και εκφραστική δύναμη.)

· ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ  Εσωτερική οπτική γωνία (δραματοποιημένος αφηγητής) Μεταδίδει περιορισμένη (η σχέση συγγραφέα με την ιστορία) εμπειρία, τη δική του (ο αφηγητής). Η αντικειμενικότητα παραχωρεί τη θέση της στην υποκειμενικότητα Εξωτερική οπτική γωνία (αφηγητής αμέτοχος στα δρώμενα) 

·  Ο ΑΦΗΓΗΤΗΣ Δραματοποιημένος (μεταδίδει την προσωπική του εμπειρία) α) κατά τον Wayne Booth αμέτοχος στα δρώμενα (αφήγηση σε γ΄ πρόσωπο - απών από την αφήγηση) β) κατά τον Genette: Γενικά ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ ΑΦΗΓΗΤΗΣ (ο αφηγητής είναι ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας) και ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ (ο αφηγητής απουσιάζει από την ιστορία)

Ειδικότερα: ΕΞΩΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ – ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ: αφηγητής πρώτου βαθμού που αφηγείται μια ιστορία στην οποία δεν μετέχει.

ΕΞΩΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ – ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ: αφηγητής α’ βαθμού ο οποίος διηγείται την δική του ιστορία π.χ. αυτοβιογραφικές αφηγήσεις.

ΕΝΔΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ – ΕΤΕΡΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ : αφηγητής β’ βαθμού όπου δεν μετέχει στις δευτερεύουσες ιστορίες που διηγείται μέσα στη ροή του έργου.

ΕΝΔΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ – ΟΜΟΔΙΗΓΗΤΙΚΟΣ : αφηγητής β’ βαθμού που διηγείται τη δική του ιστορία.

ενδοδιηγητικός: ο αφηγητής που βρίσκεται στην ιστορία και τα γεγονότα που διηγείται συνιστούν μεταφήγηση

εξωδιηγητικός: είναι επιφορτισμένος με την αφήγηση των γεγονότων που συνιστούν το κείμενο.

ετεροδιηγητικός : δεν μετέχει στην ιστορία.

ομοδιηγητικός : μετέχει είτε ως πρωταγωνιστής (αυτοδιηγητική αφήγηση) είτε ως αυτόπτης μάρτυρας.

·  Η ΕΣΤΙΑΣΗ α) ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ: παντογνώστης αφηγητής, ο οποίος γνωρίζει τα πάντα για τα πρόσωπα κα τα πράγματα της αφήγησης (ακόμη και τις πιο μύχιες σκέψεις των προσώπων) Η απόλυτη γνώση του ισοδυναμεί με έλλειψη συγκεκριμένης οπτικής γωνίας (εστίαση μηδέν) β) ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ: αφήγηση από την οπτική γωνία ενός προσώπου. περιορισμένη γνώση. Τις αφηγηματικές πληροφορίες τις δίνει ένας από τους χαρακτήρες του έργου ή περισσότεροι. Σταθερή και μεταβλητή εσωτερική εστίαση. γ)ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΕΣΤΙΑΣΗ: ο ήρωας δρα μπροστά στα μάτια του αναγνώστη χωρίς ο τελευταίος να έχει πρόσβαση στις σκέψεις ή τα συναισθήματα του ήρωα. Ο αφηγητής λέει πολύ λιγότερα απ’ όσα γνωρίζουν τα πρόσωπα. Λειτουργία: στην εσωτερική εστίαση, η αφήγηση γίνεται πιο θερμή και οικεία. Επιτυγχάνεται ενότητα και συνοχή στο κείμενο. Ο αναγνώστης, αποδέχεται πιο εύκολα μια ιστορία που μπορεί να του φαίνεται απίθανη, όταν την αφηγείται κάποιος που έχει προσωπική εμπειρία. Στην εξωτερική εστίαση, η αφήγηση αποκτά δυναμική και ενέργεια, εξασφαλίζοντας αγωνία και ένταση στον αναγνώστη τα πρόσωπα μένουν ακρυπτογράφητα και μυστηριώδη. Στην μηδενική εστίαση έχουμε έναν “αντικειμενικό” αποστασιοποιημένο, τριτοπρόσωπο αφηγητή (σχήμα που εγκαταλείπεται από το μοντέρνο μυθιστόρημα). Η διήγηση αυτή δεν έχει την ένταση και τη συναρπαστικότητα της αναπαράστασης

Κ. Π. Καβάφης, Στα 200 π.Χ.

Κ. Π. Καβάφης (1863-1933)

Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε και έζησε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, με τις ιδιότυπες εμπειρίες που του πρόσφερε η ζωή της ελληνικής παροικίας, μακριά από την επίδραση που ασκούσε στους λογοτεχνικούς κύκλους της Αθήνας η ισχυρή προσωπικότητα του Παλαμά, ηγετική φυσιογνωμία της Νέας Αθηναϊκής Σχολής και της γενιάς του 1880. Με τη μελέτη κατόρθωσε να γίνει βαθύς γνώστης της ελληνικής ιστορίας και φιλολογίας (ιδιαίτερα των ελληνιστικών χρόνων) καθώς και της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Μολονότι χρονολογικά ανήκει στη γενιά του 1880, το έργο του έχει πολλά νεωτερικά στοιχεία και έτσι θεωρείται πρόδρομος της μοντέρνας ποίησης. Είναι ο πιο γνωστός Νεοέλληνας ποιητής εκτός Ελλάδας και ο περισσότερο μεταφρασμένος σε ξένες γλώσσες. Το έργο του έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για πολλούς ξένους ποιητές και λογοτέχνες. 

Δημιούργησε μια ποίηση ιδιότυπη με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

-          μετατόπιση του χρόνου του ποιήματος στην Αλεξανδρινή εποχή

-          συμβολισμός

-          διδακτικός τόνος

-          θεατρικότητα

-          λεπτή ειρωνεία

-          ρεαλισμός

-          υποβολή – υπαινικτικότητα

-          αίσθηση του τραγικού

-          στοχαστική – φιλοσοφική διάθεση

-          γλωσσική ακρίβεια – ευστοχία

-          πρόκειται στο σύνολό της για μια ποίηση αντι-λυρική (χωρίς τις παραδοσιακές λυρικές εξάρσεις) που συχνά γίνεται πεζολογική.

Φάσεις του έργου του Καβάφη:

α) 1884-1894: πρώιμη φάση (ρομαντισμός)

β) 1894-1903 (συμβολισμός)

γ) 1900-1933 (ποιητικός ρεαλισμός)

Τα ποιήματα του Καβάφη χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:

-          Ιστορικά: αναφέρονται σε ιστορικά περιστατικά – ιδιαίτερα της Ελληνιστικής Εποχής – μέσα από τα οποία εκφράζονται σύγχρονες καταστάσεις

-          Φιλοσοφικά-Διδακτικά: εκφράζουν απόψεις πάνω σε θέματα και προβλήματα της ζωής, όπως η μοίρα, το χρέος, η ματαιότητα των ανθρώπινων μεγαλείων, η «ύβρις», κλπ, και χαρακτηρίζονται για τον διδακτικό-παραινετικό τους χαρακτήρα. Κάποια από αυτά είναι «παραινέσεις προς τους ομοτέχνους» του ποιητές για την ποίηση

-          Ερωτικά: συνδυάζουν τον ερωτισμό με τον αισθητισμό (υπερβολικό ενδιαφέρον για τη μορφή του ποιήματος = μεγάλο ενδιαφέρον για τα μορφικά-εξωτερικά χαρακτηριστικά του ποιήματος και όχι μόνο για το περιεχόμενό του)

Ωστόσο, ο κόσμος που εκφράζει ο ποιητής είναι ενιαίος.

Η γλώσσα του Καβάφη είναι ιδιότυπη όπως και η ποίησή του. Είναι δημοτική, με τύπους της καθαρεύουσας (ένα ίσως ηθελημένο πεζολογικό, ρεαλιστικό στοιχείο) και με τις ιδιαιτερότητες του Κωνσταντινουπολίτικου ιδιώματος.

Ο στίχος του σε ιαμβικό ρυθμό είναι ελεύθερος, πολύ κοντά στον πεζό λόγο, αλλά πολύ προσεγμένος ως προς τη μορφή του.

Ο Καβάφης αναγνώρισε (δημοσίευσε) συνολικά 154 ποιήματα. Θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ποιητές, όχι μόνο της Ελληνικής αλλά και της Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.

Κ. Π. Καβάφης, Στα 200 π.Χ. (1931)

Το ποίημα αυτό είναι το προτελευταίο που δημοσίευσε ο Καβάφης (1931) και ανήκει στα λεγόμενα ιστορικά. Το είχε συνθέσει πολλά χρόνια νωρίτερα –πιθανότατα το 1916 (;). Ο Κ. Π. Καβάφης με τον τίτλο του ποιήματος και με τα λόγια περηφάνιας ενός ανώνυμου ομιλητή («Εμείς οι Αλεξανδρείς…») ορίζει το θέμα του: η ακμή και η παρακμή δύο κόσμων και τρόπων ζωής (της Σπάρτης με τη φυλετική αξιοπρέπεια και εγωισμό και του Ελληνισμού των Ελληνιστικών βασιλείων). Η αξιολόγηση της άρνησης των Λακεδαιμονίων να πάρουν μέρος στην εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου από έναν Έλληνα των ελληνιστικών χρόνων, με βάση την ιστορική πήρα της εποχής του.