Ας γίνουμε Αιγύπτιοι

Φτιάξτε μια μούμια

Χτίστε μια πυραμίδα





Τι ζώδιο είσαι στο Αιγυπτιακό ωροσκόπιο;

Ιστορία Του Αρχαίου Ελληνικού Κόσμου Σχεδιαγράμματα

&A5kDowOkA58DoQOZA5E-%20&A5EDhAObA6UDmgOVA5kDnwOl-

Η διαπαιδαγώγηση των νέων στην Αρχαία Ελλάδα.

Η αγωγή στη Σπάρτη και οι σοφιστές της Αθήνας

 Η Σπάρτη φιλοδοξούσε να έχει ανά πάσα στιγμή τον έλεγχο της ζωής των πολιτών της. Τα αγόρια ανατρέφονταν απ’ την οικογένειά τους μέχρι την ηλικία των επτά ετών και έπειτα ξεκινούσε το σύστημα της αγωγής. Αγωγή ήταν η σπαρτιατική εκγύμναση, όπου όλα τα αγόρια συμβίωναν με τους συνομήλικούς τους. Το πρόγραμμα είχε αυστηρή εκπαίδευση, όπου η σωματική σκληραγώγηση και η απόκτηση ηθικών αρχών τους οδηγούσαν στην πνευματική διαμόρφωση του χαρακτήρα. Ο Πλούταρχος λέει ότι οι νέοι παρευρίσκονταν στα συμπόσια των πολιτών, όπου άκουγαν τα κατορθώματα των γερόντων και ιστορίες που αποσκοπούσαν να τους διδάξουν τις αξίες της Πόλης. Τότε διδάσκονταν ποια παραδείγματα ήταν άξια προς μίμηση και ποια προς αποφυγή. Ήταν ένας κλασικός τρόπος διαπαιδαγώγησης, που βασιζόταν στην επανάληψη και στην μίμηση. Η σπαρτιάτικη μέθοδος ήταν πολύ διαφορετική από αυτή των σοφιστών στην Αθήνα του 5ου αιώνα, οι οποίοι εκθείαζαν την εξατομικευμένη εκπαίδευση, τον πειραματισμό και την αμφισβήτηση των απόψεων. Είναι γνωστό ότι οι σοφιστές δεν είχαν καλή φήμη και ότι υπήρξαν θύματα τόσο ορισμένων ακροατών τους που διαστρέβλωναν τα λεγόμενά τους, όσο και της σάτιρας του Αριστοφάνη για τις παιδαγωγικές τους μεθόδους. Η διδασκαλία τους ωστόσο, θεμελίωσε κατά κάποιον τρόπο τη σύγχρονη διαπαιδαγώγηση, παροτρύνοντας καθ’ έναν ξεχωριστά να γνωρίσει τον εαυτό του και να προοδεύσει. Είναι όμως προφανές ότι βρισκόταν στον αντίποδα του σπαρτιατικού μοντέλου.

Η κρυπτεία στη Σπάρτη

 Στη Σπάρτη του 7ου – 4ου αιώνα ίσχυε ένας παράξενος θεσμός, η κρυπτεία, που προέρχεται από το ρήμα «κρύπτειν», δηλαδή «κρύβω». Το τελετουργικό της κρυπτείας παρουσιάζεται στον Πλούταρχο ως μία από τις πιο αποτρόπαιες ασκήσεις της σπαρτιατικής εκπαίδευσης: «Να λοιπόν τι ήταν η κρυπτεία. Οι άρχοντες που ήταν υπεύθυνοι για τη διαπαιδαγώγηση των νέων έστελναν κάθε τόσο σε όλη την επικράτεια, όσους έκριναν ότι ήταν οι εξυπνότεροι, εφοδιάζοντάς τους με στιλέτα και τα απαραίτητα τρόφιμα. Οι νέοι παρέμεναν κρυμμένοι όλη τη μέρα σε διάσπαρτα καταφύγια και ξεκουράζονταν. Όταν βράδιαζε, κατέβαιναν στους αγρούς και έσφαζαν όσους είλωτες κατάφερναν να πιάσουν. Πήγαιναν πολλές φορές στους αγρούς, όπου σκότωναν τους πιο γεροδεμένους και δυνατούς». Ο Πλούταρχος δίσταζε να αποδώσει στον Λυκούργο την επινόηση μιας τόσο απαίσιας άσκησης, γιατί του φαινόταν αντίθετη στο πνεύμα δικαιοσύνης που δέσποζε, κατά τη γνώμη του, στο έργο του λακεδαιμόνιου νομοθέτη.

Οι εραστές στη Σπάρτη

Προτού περιγράψει ο Πλούταρχος την κρυπτεία, μας πληροφορεί ότι με το που φθάνουν σε κάποια ηλικία, πιθανόν γύρω στα 20, οι νέοι πήγαιναν με τους εραστές. Ο Πλούταρχος παρέμενε ασαφής ως προς αυτό το σημείο και δεν έκανε ομοφυλοφιλικούς υπαινιγμούς, ενώ προσέδιδε στη σχέση μία παιδαγωγική και ηθική διάσταση. Ο εραστής μοιράζεται την καλή ή την κακή φήμη του ερωμένου του και μπορεί αντ’ αυτού να τιμωρηθεί. Ο εραστής ήταν αυτός που είχε αναλάβει στην εκπαίδευση έναν ρόλο πατρικό και καθοδηγητικό.

Η απαγωγή στην Κρήτη

Ένα απόσπασμα από το έργο του ιστορικού μελετητή Εφόρου, που διέσωσε ο Στράβων, μας μεταφέρει στοιχεία υψίστης σημασίας για να κατανοήσουμε αυτού του είδους τις σχέσεις. Το έθιμο που περιγράφει ο Έφορος αναφέρεται στις πόλεις της Κρήτης. Στις κρητικές πόλεις, σύμφωνα με τον Έφορο, οι άνδρες απήγαγαν τα νεαρά αγόρια. Επρόκειτο όμως για μία απαγωγή που οργανωνόταν εκ των προτέρων και ήταν κωδικοποιημένη κατά κάποιον τρόπο. Αυτός που σκεφτόταν να απαγάγει έναν έφηβο, το ανακοίνωνε στους γνωστούς του, οι οποίοι έκαναν ό, τι μπορούσαν για να μαθευτεί το νέο στην οικογένεια του νεαρού. Η οικογένεια έδινε άτυπα τη συγκατάθεσή της, μόνο αν έκρινε ότι ο απαγωγέας ήταν της ίδιας ή ανώτερης κοινωνικής τάξης. Θύτης και Θύμα, με τη συνοδεία των φίλων που συμμετείχαν στην απαγωγή, αποτραβιούνταν στην ύπαιθρο, έπιναν, έτρωγαν και γλεντοκοπούσαν για διάστημα δύο μηνών και μετά επέστρεφαν στην πόλη. Άφηναν τότε το αγόρι να φύγει και ως δώρο, προσέφεραν στρατιωτικό εξοπλισμό, ένα βόδι, ένα κύπελλο και διάφορα άλλα πολύτιμα αντικείμενα. Το νεαρό αγόρι θυσίαζε ένα βόδι στον Δία και προσέφερε συμπόσιο σε όσους τον συνόδευσαν. Στη συνέχεια, ο νεαρός δημοσιοποιούσε τις οικείες σχέσεις που ανέπτυξε με τον εραστή του, λέει αν τις απόλαυσε ή όχι, γιατί ο νόμος προέβλεπε ότι αν έπεσε θύμα βιασμού, είχε το δικαίωμα να ζητήσει αποζημίωση. Η απαγωγή ήταν αυστηρώς κωδικοποιημένη. Δεν επρόκειτο για κάποιο ανεξέλεγκτο ερωτικό πάθος και ο Έφορος διευκρίνιζε ότι τα πιο δημοφιλή παιδιά δεν ήταν τα ωραιότερα, αλλά αυτά που διακρίνονταν για την τόλμη και την εξυπνάδα τους. Οι νέοι που επιλέγονταν απολάμβαναν δόξα και τιμές. Τους προσέφεραν τις πιο περίοπτες θέσεις στα δημόσια θεάματα, ενώ διατηρούσαν το δικαίωμα να διακρίνονται από τους υπόλοιπους, φορώντας τα ρούχα που τους έδιναν οι εραστές τους, έτσι ώστε όλοι να γνωρίζουν ότι «τιμήθηκαν», έγιναν κλείνοι, όροι που υποδείκνυαν ότι υπήρξαν ερωμένοι, ενώ ο εραστής αποκαλούταν φιλήτωρ.

Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από: http://www.mixanitouxronou.gr/i-diapedagogisi-ton-neon-stin-archea-ellada-stin-sparti-i-nei-skotonan-ilotes-stin-kriptia-ke-stin-kriti-tous-apigagan-megaliteri-antres-me-tin-atipi-sigkatathesi-tis-ikogenias/

Γενεολογία Ελληνικών Θεοτήτων

Γενεολογικό Δεντρο θεών

      Ο Όλυμπος = το ιερό όρος της Ελλάδας και του Αρχαίου Κόσμου. Ετυμ: Όλυμπος = Ολόλαμπος, κατοικία των Θεών. Ουράνιος χώρος ή θόλος αξεπέραστης ομορφιάς.

     Τον Όλυμπο ονομάζουν ακόμη Αιγλήεντα (= φωτεινός, λαμπερός), Πολυδειρά ( = πολυχάρανδρο ), Αιπύδα ( τραχύ, απότομο, ψιλό ) , Γέρο – Όλυμπο ( = Ιερό Όλυμπο ). Οι Θεοί του Ολύμπου ήσαν σύμβολα και όχι είδωλα. Οι πρώτοι Θεοί, δημιουργήθηκαν από την εξέταση του αχανούς σύμπαντος.

       Η αναζήτηση της κοσμογονίας, στηρίχθηκε σε δύο βασικές και απόλυτα λογικές σκέψεις:

α) Ο υλικός κόσμος: Γη, Ουρανός, Σύμπαν, δεν μπορεί να προϋπήρχε. Η δημιουργία του δεν έγινε από το μηδέν, ούτε χωρίς γεννήτορα.

β) Ο γεννήτορας της Ζωής και του Σύμπαντος: Πρέπει να είναι Ων, με ανώτερη και ανεξάντλητη μυστηριακή δύναμη, που επέβαλε παγκόσμια αρμονία και κυβερνά με Σοφία. Και κατέληξαν: Το Ανώτερο Όν είναι το Πυρ – Φως = Ήλιος που ονόμασαν Θεό – Φαέθωνα και με τα άλλα στοιχεία της φύσης, αέρα – νερό – χώμα συνθέτουν όλες τις υλικές και πνευματικές υπάρξεις. Ας δούμε τώρα την συμβολική σημασία των Θεών.

Δίας – Ζευς = δύναμις, αρμονία ( αρχική αιτία των πραγμάτων ). 

Ποσειδών = ισορροπία των υγρών στοιχείων, για να υπάρχει ζωή. 

Απόλλων= θερμότητα για την επιβίωση του ανθρώπου και της φύσης. ( Ήλιος, Φως , Θεός του Φωτός ).

Ήφαιστος = τέχνη, διαμόρφωση και εξευγενισμός των στοιχείων του κόσμου.

Άρης = ανδρική και πατριαρχική κηδεμονία.( θεός του πολέμου).

Ερμής = γνώση και σοφία για να ολοκληρωθεί ο νους του ανθρώπου. Αγγελιοφόρος των πνευματικών θεϊκών βουλών, αλλά και της διακίνησης του εμπορικού πλούτου και θεός του εμπορίου.

Ήρα = υποσυνείδηση , σύζυγος του Δία για να διατηρείται η αρμονία και η πληρότητα. Θεά των γυναικών και της οικογένειας.

Δήμητρα = θεά της γεωργίας, η μεγαλύτερη μητέρα που αγκαλιάζει το παιδί της και δεν μπορεί να το αποχωριστεί.

Εστία = θεά της οικίας, της ζεστασιάς του σπιτιού, η ζεστή φλόγα που ολόγυρά της συγκεντρώνεται η οικογένεια.

Αθηνά = υπερσυνείδηση , θεά της γνώσης και της σοφίας. Αλεξίκακη, ειρηνική, ηθικότατη, παρθένα.

Άρτεμις = θεά της αξιοπρέπειας. Προστάτης των ζώων από τις επιβουλές των μνησίκακων ανθρώπων, αλλά και του κυνηγιού.

Αφροδίτη = θεά της γονιμότητας και της ομορφιάς. Ενώνει αρμονικά το θηλυκό με το αρσενικό και διαιωνίζει το είδος του.

Read more http://apocalypsejohn.com/2014/03/onomata-athanatwn-olympou-symbolikes-shmasies-onomasia-thewn-mysthriakh-ennoia.html

http://www.ngkids.co.uk/did-you-know/Max-On-Mount-Olympus

Ετυμολογία αρχαίων ονομάτων που συναντώνται και σήμερα

Ονόματα ανδρών
Αγαθοκλής (αγαθός+κλέος) ο έχων καλή φήμη.
Αγησίλαος ( άγω+λαός) ο ικανός ηγέτης .
Αθηναγόρας (Αθήναι+αγορά) ο σοφός αγορητής
Αθηνόδωρος (Αθηνά+δώρο) δώρο της Αθηνάς, ο σοφός.
Αλέξανδρος (αλέξω:απομακρύνω+ανήρ) ο απωθών τους άνδρες, ο ανδρείος.
Αλκιβιάδης (αλκή+βία) ο τολμηρότατος.
Ανδροκλής (ανήρ+κλέος) ο ένδοξος.
Αριστογένης (άριστος+γένος) ο ευγενής.
Αριστόβουλος (άριστος+βουλή) ο άριστος σύμβουλος.
Αριστοκλής (άριστος+κλέος) ο έχων άριστη δόξα.
Αριστομένης (άριστος+μένος) ο ανδρειότατος.
Δημοσθένης (δήμος+σθένος) η δύναμη του λαού.
Διογένης (Ζευς+γένος) ο Θεογένητος
Διομήδης (Διός+μέδων:άρχων) ο άρχων με θεία δύναμη.
Επαμεινώνδας (επί+άμεινον) ο προοδευτικός.
Ετεοκλής (ετεός:αληθής+κλέος) ο έχων αληθινή δόξα.
Ευαγόρας (ευ+αγορεύω) ο καλός ομιλητής.
Ευρυβιάδης (ευρύς+βία) ο πολύ αυταρχικός.
Ευρυσθένης (ευρύς+σθένος) ο καρτερικότατος.
Θεμιστοκλής (θέμις+κλέος) ο ένδοξος υπερασπιστής του δικαίου.
Θουκυδίδης (Θεού+κύδος:δόξα) ο δοξάζων τον θεό.
Θρασύβουλος (θρασύς+βουλεύομαι) ο τολμηρά σκεπτόμενος.
Ιάσων (ίασις:θεραπεία) ο θεραπευτής.
Ίων (ίον:άνθος) ο μενεξεδένιος.
Κίμων (χίμων:χειμών) ο θυελλώδης.
Κλέαρχος (κλέος+άρχω) ο ένδοξος άρχων.
Κλεόβουλος (κλέος+βουλή) ο επινοητικότατος.
Κλεομένης (κλέος+μένος) ο ένδοξος για τη γενναιότητά του.
Κρίτων (κρίνω) ο ευφυής.
Λέανδρος (λαός+ανήρ) ο ανδρείος του λαού.
Μενέλαος (μένος+λαός) η ορμή του λαού.
Μιλτιάδης (μίλτος:ερυθρά βαφή) ο αιματώδης, ο ανδρείος.
Νεοκλής (νέος+κλέος) η νέα δόξα.
Ξενοφών : ο ανδρείος ηγέτης των ξένων
Οδυσσεύς (οδύσσομαι:διώκομαι) ο διωκόμενος υπό των θεών.
Ορέστης (όρος+ίσταμαι) ο ορεσίβιος.
Πάτροκλος (πατρίς+κλέος) η δόξα της πατρίδος
Περικλής (περί+κλέος) ο ένδοξος
Πολυδεύκης (πολύ+δεύκος:γλεύκος) ο πολύ γλυκός
Πύρρος (εκ του πυρρός) ο ξανθοκόκκινος
Σόλων (πιθανώς από το ρ. σέλλω:σείω) ο διασείσας το παλαιό, ριζοσπάστης
Σοφοκλής (σοφός+κλέος) ο έχων δόξα σοφού
Σωκράτης (σώζω+κράτος) ο σωτήρ του κράτους
Τηλέμαχος (τηλέ: μακριά+μάχομαι) ο αγωνιζόμενος μακράν της πατρίδος
Τιμολέων (τιμή+λέων) ο ισχυρός ως λέων
Φαίδων (φως) ο λαμπρός καθ όλα
Φίλιππος (φιλώ+ίππος) ο αγαπών τους ίππους
Φοίβος (φάος:φως) ο ακτινοβόλος
Φρίξος (φρίττω) ο τρομακτικός.                                                         Σημασία ελληνικών ονομάτων

Ονόματα γυναικών
Αγαθόκλεια (αγαθή+κλέος) η έχουσα καλή φήμη
Αγαθονίκη (αγαθή+νίκη) η νικήτρια ένδοξης νίκης.
Aλκηστις (αλκή+εστία) η χάρη της οικογενείας
Αλκμήνη (αλκή+μήνη:σελήνη) η ακτινοβολούσα.
Ανδρομάχη (ανήρ+μάχομαι) η πρόμαχος.
Αριάδνη (άρι:πολύ+αγνή) η αγνότατη
Αρσινόη (άρσις < αίρω+νους) η υψηλόφρων.
Αφροδίτη (αφρός+αναδύω) η αφρογενής, η ωραιοτάτη.
Δηϊδάμεια (δήϊος:εχθρός+δαμάζω) η νικήτρια των εχθρών.
Διώνη (εκ του Διός) η θεϊκή.
Ερατώ (ερώ:αγαπώ) η αξιολάτρευτη, Μούσα
Εριφύλη (έρι:πολύ+φύλον) η έξοχη των γυναικών.
Ευδοξία (ευ+δόξα) η έχουσα καλή φήμη.
Ευνομία (ευ+νέμω:διανέμω) η δίκαιη χορηγός των αγαθών.
Ευρυδίκη (ευρύς+δίκη) η πολύ δίκαιη.
Ευρύκλεια (ευρύς+κλέος) η πολυένδοξη.
Ευτέρπη (ευ+τέρπω) η πολύ ευχάριστη, Μούσα.
Ήβη (ήβη:ακμή) η πάντοτε θαλερή, νέα
Ηλέκτρα (ηλέκτωρ:ο ακτινοβολών ήλιος) η ακτινοβολούσα από χάρη
Ηρώ (Ήρα) η προσωποποίηση της Θεάς Ήρας
Θάλεια (θάλλω) η δροσερή, η ωραία, Μούσα
Θέμις (τίθημι>θεσμός) η θεά του Δικαίου, η άκρως δίκαιη.
Ιοκάστη (ίον+κάζω:στολίζω) η ωραία ως μενεξές.
Ιππολύτη (ίππος+λύω) η αρματιλάτις.
Ίρις (είρω:αγγέλω) η αγγελιοφόρος των θεών.
Ιφιγένεια (ίφι:ισχυρά+γίγνομαι) η πολύ ισχυρή.
Καλλιόπη (κάλλος+ωψ:οφθαλμός) η έχουσα ωραία μάτια.
Καλλιρρόη ( καλώς+ρέω) η δροσερή ως καθαρό νερό.
Κλειώ (κλέος) Η ένδοξη, Μούσα.
Κλεονίκη (κλέος+νίκη) η ένδοξη νικήτρια.
Κλεοπάτρα (κλέος+πάτρη) η δόξα της πατρίδος.
Λητώ (λανθάνω) η μυστηριώδης.
Μελπομένη (μέλπω) η ευφραίνουσα με το άσμα της.
Μυρτώ (μύρτον) η ευχάριστη ως μυρτιά.
Ναυσικά (ναυς+καίνυμαι:υμνούμαι) η υμνούμενη από τους ναυτικούς.
Νεφέλη (νέφω:χύνω ύδωρ) η προσφέρουσα ζωογόνον ύδωρ.
Ξανθίππη η ξανθή ιππεύτρια.
Πηνελόπη (πήνη:υφάδι+λέπω:εκτυλίσσω) η καλλιτέχνις υφάντρια.
Πολυξένη (πολύ+ξενία) η πολύ φιλόξενη.
Πολύμνια (πολύς+ύμνος) η θεία τραγουδίστρια, Μούσα.
Τερψιχόρη (τέρπω+χορός) η τέρπουσα με το χορό της, Μούσα.
Φαίδρα (φαιδρός < φως) η φωτεινή, η λάμπουσα από χάρη.
Φερενίκη (φέρω+νίκη) η νικηφόρος
Φιλομήλα (φιλώ+μέλος) η φιλόμουσος, η φίλη της αρμονίας.
Χρυσηϊς (χρυσός) η πολύτιμη, η χρυσαφένεια.
Ονοματοπαίγνια
(η ετυμολογία των ονομάτων αφορμή για ψάξιμο και παιχνίδι)
Βοηθήματα: Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσης Γ. Μπαμπινιώτη, Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσης Henry G.Liddell- Robert Scott.

Πανελλήνιες 2015 Έκθεση και Μουσεία

Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Ελλάδα 18 Μαΐου | Διεθνής Ημέρα Μουσείων

Έξοδος (στ. 1653-1870) Ελένη Ευριπίδη

2η σκηνή – 3η σκηνή – εξόδιο άσμα (στ. 1779-1870)

2η σκηνή

Θέμα:  Η αντίδραση του Θεοκλύμενου – Η σύγκρουση του βασιλιά με τον Υπηρέτη της Θεονόης.

ΕΝΟΤΗΤΕΣ – ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^η ενότητα: Στ. 1779 - 1786: Η αντίδραση του Θεοκλύμενου.

2^η ενότητα: Στ. 1787 - 1807: Ένας υπηρέτης εμποδίζει το Θεοκλύμενο

3η ενότητα: Στ.  1808 - 1812: Ο Θεοκλύμενος απειλεί τον υπηρέτη

Περίληψη: Στην αρχή της σκηνής ο Θεοκλύμενος συνειδητοποιεί το μέγεθος της δυστυχίας του ("νικήθηκε" από μια γυναίκα, ο γάμος του δεν θα γίνει και το πλοίο που ο ίδιος έδωσε είναι τόσο γρήγορο που δεν μπορεί να τους προλάβει). Αμέσως μετά κυριεύεται από θυμό και σκέφτεται να τιμωρήσει τη Θεονόη. Κατευθύνεται προς την πύλη του ανακτόρου, αλλά τον συγκρατεί ένας υπηρέτης, λέγοντας ότι ο βασιλιάς είναι "εκτός εαυτού", επομένως δεν σκέφτεται λογικά και επιπλέον τονίζει ότι οι πράξεις της Θεονόης πηγάζουν από τη δικαιοσύνη και την ευσέβειά της προς τους θεούς. Ο Θεοκλύμενος ενοχλημένος απειλεί να τον σκοτώσει. Ο Υπηρέτης από τη μεριά του θεωρεί το θάνατο αυτό μεγάλη τιμή και δόξα, καθώς θα είναι αποτέλεσμα γενναίας αντίσταση σε μία άδικη και ανόσια πράξη.

Το ήθος των ηρώων

Θεοκλύμενος: Αλαζόνας από την απόλυτη εξουσία, έκπληκτος, αμήχανος, οργισμένος, προδομένος, τυφλωμένος από το ερωτικό του πάθος, ντροπή και εκδικητική μανία, γιατί τον εξαπάτησε μια γυναίκα, καταδικάζει με συνοπτικές διαδικασίες σε θάνατο τη Θεονόη, δοκιμάζοντας μάλιστα και να στηρίξει λογικά την ανόσια και εγκληματική αυτή πράξη. Οχυρώνεται πίσω από τη βασιλική του εξουσία και προσπαθεί να περισώσει ό,τι απέμεινε από την καταρρακωμένη αξιοπρέπεια και τον πληγωμένο εγωισμό του, κάνοντας επίδειξη ισχύος και μονοπωλώντας το δίκαιο. Μετά την παρέμβαση των Διοσκούρων μεταστρέφεται, όχι βέβαια επειδή πείστηκε από τα περί δικαίου επιχειρήματα, αλλά ως θεοφοβούμενος, υποχωρεί στη δύναμη των θεών και αποκαθιστά με ειλικρινή τρόπο την τιμή και την αξιοπρέπεια της Ελένης. (Επιχειρήματα Θεοκλύμενου: στ.1787, 1794-1796, 1802, 1804)

Υπηρέτης: γενναίος, ατρόμητος, με αρετή, αποφασιστικότητα, σύνεση και κριτική ικανότητα, ελεύθερη σκέψη και αίσθημα ευθύνης, αυταπάρνησης και αυτοθυσίας (πολλοί ελεύθεροι θα ζήλευαν αυτά τα χαρακτηριστικά: Δούλος στο σώμα, αλλά ελεύθερος στην ψυχή). Υπερασπίζεται με σθένος και αυταπάρνηση το δίκαιο και την ηθική, επιδεικνύοντας ευγένεια και ήθος, ανώτερο απ’ αυτό του Θεοκλύμενου, ο οποίος δε διαθέτει πολύ λογική και είναι υποδουλωμένος στα πάθη του. (Ο Θεοκλύμενος συμπεριφέρεται σαν δούλος: σπρώχνει, φωνάζει, απειλεί, καταπατεί κάθε έννοια δικαίου και τυφλωμένος από το πάθος του για εκδίκηση δεν ελέγχει τον εαυτό του. Θεωρεί καθήκον του δούλου να υπακούσει στις εντολές του.). Επιχειρήματα υπηρέτη: στ. 1791, 1789, 1803, 1795, 1809-1812.

Η έννοια του δικαίου:

Ο Θεοκλύμενος  δεν αντιλαμβάνεται την έννοια του δικαίου, προβάλλει το δίκαιο του ισχυρότερου. Αντίθετα ο υπηρέτης αγωνίζεται για το δίκαιο που η Θεονόη υπερασπίστηκε.  Προβάλλει το ηθικό ή νομικό δίκαιο σε αντίθεση με τη Θεονόη που υπερασπίζεται το ηθικό δίκαιο. Η λογική και η δικαιοσύνη είναι τα δύο όπλα του υπηρέτη. Η στάση του υπηρέτη και η τάση για αυτοθυσία για να σώσει τη Θεονόη δείχνουν το ελεύθερο φρόνημα του. Για τον υπηρέτη δίκαιο είναι το δίκιο του καθενός - φυσικό δίκαιο. Θεωρεί ότι δικαιούται να υπερασπιστεί τα δικαιώματα των άλλων, όχι όμως και τα δικά του στη ζωή (στ. 1811-1812). Έτσι ο Ευριπίδης ξεπερνά τις γνωστές κοινωνικές διακρίσεις ανάμεσα σε ελεύθερους και δούλους και μέσα από τα έργα του προσπαθεί να εξυψώσει τους δούλους , αναδεικνύοντας τις αρετές και τις πνευματικές τους ικανότητες.

            Για τον πολιτισμένο άνθρωπο δίκαιο είναι ό,τι ορίζει ο νόμος και αποφασίζει ο δικαστής (νομικό δίκαιο). Κανείς δεν δικαιούται να "πάρει το νόμο στα χέρια του" ακόμα και όταν έχει δίκιο. Γι' αυτό και εδώ το δίκιο θα απονείμει ο "από μηχανής θεός", δηλαδή οι Διόσκουροι (θεϊκό δίκαιο).

Η ειρωνική μέθοδος του Ευριπίδη – η στάση του υπηρέτη / δούλου:

Στη δουλοκτητική ανδροκρατούμενη κοινωνία της αρχαίας Αθήνας, ο προοδευτικός, νεωτεριστής Ευριπίδης εμφανίζει ένα δούλο με ανώτερο μυαλό, αισθήματα και ήθος απ’ ότι ο αφέντης του. Φαίνεται πως δεν θεωρούσε τη δουλεία έμφυτη, αλλά προϊόν κοινωνικής συμβατικότητας, τύχης ή βίας. Ο Ευριπίδης βλέπει με συμπάθεια το δούλο και υπερβαίνει τις γνωστές κοινωνικές διακρίσεις της αρχαιότητας ανάμεσα σε ελεύθερους και δούλους. Το υψηλό ήθος του δούλου αντιτίθεται στην κοινωνική πραγματικότητα. Κανονικά δεν πρέπει οι δούλοι να έχουν άποψη ούτε δικαίωμα γνώμης. Σημασία έχει η ορθή γνώμη κάποιου και όχι η καταγωγή ή η κοινωνική του τάξη. Κανένας δεν θα πρέπει να εμποδίζεται να εκφράσει μία σωστή γνώμη, η οποία μάλιστα μπορεί να ωφελήσει το κοινωνικό σύνολο (στ.1791).Εδώ όμως βλέπουμε τον υπηρέτη να υπερασπίζεται το δίκαιο και την ηθική και να αντιστέκεται στον κύριό του (επιρροή από τους σοφιστές). Στο θέατρο του 412π.Χ. ασφαλώς υπάρχουν προοδευτικοί άνθρωποι που χαίρονται και απολαμβάνουν τις τολμηρές ιδέες του Ευριπίδη (εκμετάλλευση δούλων, γυναικών κλπ.) και την προσπάθειά του να σπάσει τα ταμπού με την ειρωνική μέθοδο: να παρουσιάζει δηλαδή τους μη προνομιούχους (δούλους, βοσκούς, γυναίκες κλπ) με ανώτερο μυαλό, αισθήματα και ήθος από τους αφέντες τους (ανθρωπισμός Ευριπίδη). Οι περισσότεροι όμως θεατές θα ήταν συντηρητικοί, θα κουνούσαν το κεφάλι με σκεπτικισμό και μελαγχολία γιατί "πάει, χάλασε ο κόσμος".

Παράλληλο Κείμενο 1(σχολικό βιβλίο)

Ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα της εποχής του Ευριπίδη ήταν το πρόβλημα της δουλείας. Μέσα στη δουλεία οι άνθρωποι όχι μόνο καταπιέζονταν και γίνονταν αντικείμενο εκμετάλλευσης, αλλά κι έχαναν σαν άνθρωποι και την προσωπικότητά τους. Γι' αυτό και ο Ευριπίδης όχι μόνο δεν έμεινε αδιάφορος μπροστά στο θεσμό της δουλείας, που με τόλμη τον καταδίκασε σαν ξεπερασμένο, αλλά και πολλές φορές εκδήλωνε στα έργα του τη συμπάθειά του για τους δούλους και συχνά το θαυμασμό του για τις αρετές που κατόρθωσαν να διαφυλάξουν. [...] Γι' αυτό και παρουσιάζει στα έργα του δούλους ή δούλες σαν τις πιο πιστές παραμάνες είτε σαν τίμιους και αφοσιωμένους βοσκούς, σαν πιστούς φίλους που διακρίνονται για τις αρετές τους και τις πνευματικές τους ικανότητες [...]. Φτάνει μάλιστα και ως τα άκρα και βάζει στα χείλη δούλων τέτοιες αντιλήψεις και γνώμες που συνηθίσαμε να συναντάμε στους φιλοσόφους.

                        Σ. Ζορμπαλάς (Aπό το Σ. Zορμπαλάς, O ουμανισμός στο έργο του Eυριπίδη,Παπαδήμας)

Άμιλλα λόγων: Οι στίχοι 1787-1810 θυμίζουν τους δισσούς (=διπλούς) λόγους των σοφιστών. Εδώ ο δίκαιος λόγος του υπηρέτη ανταγωνίζεται τον άδικο λόγο του Θεοκλύμενου. Υπερισχύει ο πρώτος, στοιχείο που αναγκάζει το Θεοκλύμενο να διακόψει τους λόγους και να καταφύγει σε απειλές. Η στιχομυθία, στ. 1787-1808 δίνει ένταση, αμεσότητα, παραστατικότητα και ζωηρότητα. Ένταση προσδίδεται και με τις ρητορικές ερωτήσεις στ. 1787, 1790, 1804, 1806. Το δίκαιο της αλήθειας έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη και υπερισχύει του δικαίου του ισχυρότερου (κεντρική ιδέα).

3^η  σκηνή στ. 1813 - 1864

Εξόδιο άσμα στ. 1865 - 1870

1η ενότητα στ. 1813 - 1831 Διέξοδος από το αδιέξοδο

2η ενότητα στ 1832 -1856 Προφητεία για την Ελένη και το Μενέλαο

3η ενότητα στ. 1857 -1864 Η αντίδραση του Θεοκλύμενου

Περίληψη: Ο "από μηχανής θεός" γνωστοποιεί στο Θεοκλύμενο τη θέληση των θεών: η Ελένη δεν ήταν γραφτό να γίνει γυναίκα του, η Θεονόη δεν τον αδίκησε, γιατί σεβάστηκε τους νόμους και τη θέληση των θεών και τις εντολές του πατέρα της- γι' αυτό δεν θα πρέπει να υψώσει το σπαθί του, η μοίρα και οι θεοί όρισαν ότι η παραμονή της Ελένης στην Αίγυπτο τελείωσε. Έπειτα προφητεύουν στην Ελένη ότι θα φτάσει στη Σπάρτη και μετά θάνατον θα λατρεύεται σαν θεά, ένα νησί θα πάρει το όνομά της και ο Μενέλαος θα σταλεί από τους θεούς στα νησιά των Μακάρων (εκεί κατοικούσαν οι μεγάλοι και γενναίοι ήρωες). Ο Θεοκλύμενος υπακούει και εκφράζεται με θαυμασμό για την Ελένη.

Στο εξόδιο άσμα ο χορός βγάζει το τελικό συμπέρασμα: οι Θεοί ρυθμίζουν τη ζωή και τη μοίρα των ανθρώπων. Η θέληση και η γνώμη τους είναι ρευστή, απρόβλεπτη και ανεξερεύνητη. Κάνουν δυνατό το αδύνατο και το αντίστροφο. Το έργο μοιάζει να ισορροπεί ανάμεσα στις θεϊκές αποφάσεις που λαμβάνονται ερήμην των ανθρώπων και στη δυνατότητα του ανθρώπου να καθορίσει τη μοίρα του. Στην Ελένη υπάρχει μια αλληλεπίδραση θεϊκής και ανθρώπινης βούλησης.

Ο «από μηχανής θεός» – η εμφάνιση των Διοσκούρων

Σκηνική παρουσία  Εμφανίζονται στο θεολογείο ή κατεβαίνουν από ψηλά με τη μηχανή αργά και τελετουργικά δίνοντας υποβλητικότητα, δέος και απόκοσμο χαρακτήρα στη Σκηνή. Εμφανίζεται ο από μηχανής θεός, οι Διόσκουροι, τα αδέλφια της Ελένης. Οι Διόσκουροι παρεμβαίνουν για να ηρεμήσουν τον Θεοκλύμενου που στέφεται εναντίον της Θεονόης. Οι Διόσκουροι επιφέρουν τη λύση της τραγωδίας και την κάθαρση.

Ο λειτουργικός της ρόλος

• Διευθετείται η τελευταία εκκρεμότητα, η σωτηρία της Θεονόης.
• Προβάλλεται το θεϊκό δίκαιο.
• Δικαιώνονται οι ήρωες: μελλοντική αποθέωση Ελένης, αθανασία Μενέλαου.
• Η τραγωδία συνδέεται με τη λατρευτική παράδοση: θέσπιση λατρείας Ελένης – παράθεση αιτιολογικού μύθου.

Η ανθρώπινη βούληση, οι θεοί, η μοίρα

Σύμφωνα με τους Διόσκουρους, τη ζωή των ανθρώπων καθορίζουν οι Θεοί και η Μοίρα, άποψη με την οποία συμφωνεί και ο Χορός στο εξόδιο άσμα. Το έργο όμως, στο σύνολό του, κάνει φανερή μια παραλληλία και αλληλεπίδραση θεϊκής και ανθρώπινης δράσης. Η δράση των θεών αναφέρεται μόνο σε σχέση με την προϊστορία των ηρώων και παρουσιάζεται μόνο στο τέλος, με την εμφάνιση των Διοσκούρων, όταν οι ήρωες έχουν πια αποδράσει χάρη στην ευβουλία τους. Η Θεονόη αποφασίζει για τη στάση που θα κρατήσει, αγνοώντας τη θεϊκή απόφαση, ενώ στο Α΄στάσιμο ο Χορός κάνει σαφές πως για τον πόλεμο άμεσα υπεύθυνοι είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι.

Η κάθαρση

• Ανακούφιση, λύτρωση από τα έντονα συναισθήματα που συγκλόνισαν το θεατή στη διάρκεια της παράστασης. Τα πάθη καταλαγιάζουν, η ηθική τάξη αποκαθίσταται, η ψυχική ισορροπία επανέρχεται.
• Ο έλεος και ο φόβος δρουν ως φάρμακο που απομακρύνει τα επικίνδυνα για την κοινωνική συνοχή, ακραία, αλαζονικά συναισθήματα: την έλλειψη αιδούς, την απουσία φόβου, την επιθετικότητα, που υποσυνείδητα υπάρχουν σε κάθε ανθρώπινη ύπαρξη. Επιπλέον, γνωρίζοντας ότι αυτό που βλέπει δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα, προβληματίζεται πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση και αποδέχεται τον πόνο και τη δυστυχία ως αναπόσπαστο τμήμα της ζωής του θνητού.

Η Ελένη σύμφωνα με τον αριστοτελικό ορισμό είναι τραγωδία, διότι:

• Παριστάνει μια σπουδαία ανθρώπινη πράξη με ενδιαφέροντα πρόσωπα («μίμηση πρά­ξης εξαιρετικής»).
• Η υπόθεση είναι ολοκληρωμένη και δεν αφήνει εκκρεμότητες και απορίες («και τε­λείας»).
• Έχει «ευσύνοπτο μέγεθος» (δεν είναι π.χ. σαν τα σήριαλς). 
• Ο λόγος δεν είναι τυχαίος, αλλά φροντισμένος έτσι ώστε να «τέρπει».
• Έχει δύο διακριτά μέρη, το επικό (διάλογοι) και το λυρικό (χορικά).
• Τα πρόσωπα δρουν και δεν απαγγέλλουν απλώς (π.χ. η Ελένη γονατίζει μπροστά στη Θεονόη).
• Ο θεατής ταυτίζεται με τους ήρωες και συμπάσχει (π.χ. λυπάται την Ελένη).
• Ο θεατής φοβάται μήπως βρεθεί στην ίδια κατάσταση, π.χ. μπορεί να βρεθεί κι ο ίδιος στο ηθικό δίλημμα της Θεονόης.
• Στο τέλος ο θεατής λυτρώνεται από την αγωνία και χαίρεται με την αίσια έκβαση που έχουν οι περιπέτειες της Ελένης και του Μενέλαου («κάθαρση»).

Θεοκλύμενος: Στην τελευταία αυτή σκηνή υπάρχει μεταστροφή του ήθους του Θεοκλύμενου. Ο εξαγριωμένος βασιλιάς. Ο σκληρός αφέντης που διψά για εκδίκηση μεταβάλλεται σε έναν ταπεινωμένο άνθρωπο που υπακούει στη θέληση των θεών χωρίς καμιά αντίδραση. Αλλάζει γνώμη σχετικά με το θάνατο της Θεονόης και αποκαθιστά την Ελένη. Έτσι συμβάλλει στην κάθαρση και το έργο οδηγείται στη λύση του. Ο Θεοκλύμενος υποχωρεί γιατί πιστεύει ότι έχει άδικο και σε αυτό συνέβαλε η θεϊκή επέμβαση. Ο Θεοκλύμενος δεν είχε σαφή γνώση του δίκαιου και του άδικου. Η παρουσία του θείου στοιχείου τον βοήθησε να το γνωρίσει.

Οι θεατές στο τέλος της παράστασης εκδήλωναν πολύ έντονα τα συναισθήματά τους: σφύριζαν, φώναζαν, χτυπούσαν τα πόδια, χτυπούσαν δυνατά τα χέρια, μερικές φορές πετούσαν τα αποφάγια τους στην ορχήστρα. Θορυβούσαν για να δείξουν την ευχαρίστηση ή τη δυσαρέσκειά τους από το έργο αλλά και για να επηρεάσουν τους κριτές στην απόφασή τους.