Α 494-612- ΣΚΗΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΌΛΥΜΠΟ

Η ΣΥΜΦΙΛΙΩΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ

Δομή 
1η ενότητα: στ.494-531: Η Θέτις στον Όλυμπο - Ο διάλογός της με το Δία.

2η ενότητα: στ. 532- 571: Διάλογος Ήρας - Δία.
3η ενότητα: στ. 572- 612: Η παρέμβαση του Ήφαιστου - Το κλείσιμο της μέρας.

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ:

    1)      Η κοινωνική οργάνωση των θεών και η σχέση της με την ανδροκρατούμενη κοινωνία των θνητών.

    2)      Η σχέση της σύγκρουσης στον Όλυμπο με τη σύγκρουση στο στρατόπεδο των Αχαιών.

    3)      Έριδες των θεών για χάρη των θνητών.

    4)      Η θεϊκή οικογένεια.

    5)      Το πάθημα του Ήφαιστου.

    6)      Η εναλλαγή σοβαρού και κωμικού στοιχείου.

    Η σχέση της σύγκρουσης στον Όλυμπο (συνέλευση θεών, σύγκρουση Δία-Ήρας) με τη σύγκρουση στο στρατόπεδο των Αχαιών (Αχιλλέας-Αγαμέμνων):

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ:

  1)    Η σύγκρουση έρχεται ύστερα από μια ικεσία. Οι ικεσίες-παρακλήσεις ακούγονται από απελπισμένους γονείς, που θερμοπαρακαλούν για την τύχη των παιδιών τους.

     2)      Συγκρούονται οι δύο πρώτοι στην κοινωνία τους (Αχιλλέας-Αγαμέμνων / Δίας-Ήρα). 

     3)      Η σύγκρουση έχει στην αρχή της μορφή ήπιας αντιπαράθεσης.

    4)      Η σύγκρουση κορυφώνεται με ένα ξέσπασμα που συνοδεύεται από βαρύτατους χαρακτηρισμούς και απειλές.

     5)      Ο αρχηγός δηλώνει ότι θα καταφύγει στη βία.

     6)      Ο ένας από τους δύο αντιμαχόμενους υποχωρεί.

     7)      Κάποιος μεσολαβεί για να εκτονώσει την ένταση (Νέστωρας / Ήφαιστος).

     8)      Οι άλλοι συμμετέχοντες – «κοινό» δεν τολμούν να παρέμβουν, μένουν βουβοί και ζαρωμένοι.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ:

  1) Στον Όλυμπο δυνατότερος είναι ο αρχηγός. Στο στρατόπεδο των Αχαιών, δυνατότερος και γενναιότερος είναι ο δεύτερος των Αχαιών.

     2)      Στον Όλυμπο ξεσπάει μόνο ο Δίας, ενώ στο στρατόπεδο των Αχαιών ξεσπούν και ο Αγαμέμνονας και ο Αχιλλέας.

   3)      Ενώ στον Όλυμπο ύβρεις και απειλές εκτοξεύει μόνο ο Δίας, στο στρατόπεδο των Αχαιών ο Αγαμέμνονας και ο Αχιλλέας υβρίζουν και απειλούν ο ένας τον άλλον.

    4)      Η Ήρα δεν αμφισβητεί την ηγετική θέση του Δία, ενώ ο Αχιλλέας αμφισβητεί την ηγετική θέση του Αγαμέμνονα.

    5)      Η Ήρα υποχωρεί από φόβο, ενώ ο Αχιλλέας υποχωρεί ύστερα από παρέμβαση της Αθηνάς.

   6)      Ενώ η προσπάθεια του Ήφαιστου είναι πετυχημένη, ο Νέστορας αποτυγχάνει να εκτονώσει με θετικό τρόπο την ένταση.

    7) Οι Θεοί φιλονικούν για θέματα των θνητών και όχι για δικά τους ζητήματα, ενώ οι θνητοί ερίζουν για τις μεταξύ τους διαφορές.

    8) Η συγκέντρωση των Θεών κράτησε λίγο και τελείωσε με ένα γλέντι, ενώ η σύγκρουση των θνητών κράτησε πολύ και δεν έκλεισε ήρεμα και ειρηνικά.

 
Διασκεδάζει την τεταμένη ατμόσφαιρα με εναλλαγή σοβαρού - κωμικού (στοιχείο τεχνικής του Ομήρου)

α) σοβαρότητα:

• Θεωρεί τα ανθρώπινα προβλήματα  ασήμαντα να ταράξουν τη μακαριότητα των θεών, γι’ αυτό με πολύ διπλωματικό τρόπο ψέγει το Δία και την Ήρα για τον καυγά τους.
• Συμβουλεύει τη μητέρα του να υποταχθεί επιβεβαιώνοντας τη δύναμη του Δία.
• Υπενθυμίζει στην  Ήρα ως μέσο πειθούς το προσωπικό του πάθημα, όταν εναντιώθηκε στη βουλή του Δία, καθώς οι αποφάσεις του είναι οριστικές, αμετάκλητες και αδιαμφισβήτητες.
• Κερνάει τη μητέρα του και τους άλλους θεούς, θέλοντας να τους παρηγορήσει και να τους βοηθήσει να ξεχάσουν τη θλίψη τους.

β) κωμικά στοιχεία:

• Εικόνες επιχειρημάτων(στ. 580 –581 κ΄588) και προσωπικού παθήματος( στ. 591 – 594): ο «ιπτάμενος» Ήφαιστος.
• Η εικόνα του χωλού (κουτσού) οινοχόου, κακοσχηματισμένου και άσχημου, σε αντίθεση με τα γνωστά σύμβολα αρμονίας, είναι τόσο χαλαρωτική και άμεση, όσο και η επίδραση του νέκταρ στη διάθεση των αθανάτων. 

ΡΑΨΩΔΙΑ Α 350-431α Συνάντηση Αχιλλέα- Θέτιδας

Η συνάντηση  μητέρας και γιού.

Απομονώνοντας τη σκηνή από το πολεμικό έπος ,αυτή εμφανίζει την αιώνια τρυφερή σχέση μάνας-παιδιού. Ένα πληγωμένο από βάσανα παιδί , μια συμπονετική μητέρα που ανταποκρίνεται άμεσα, είναι βίωμα όλων γενικά  των ανθρώπων. Ο ποιητής καταφέρνει και αποδίδει ρεαλιστικά τη σκηνή στους στίχους Α361-364 (πλάγι του εκάθισεν, τον χάιδεψε, τι κλαίς, μην το ΄χεις μυστικό) αλλά και στους  στιχ. Α422-423(σύ ... τραβήξου και…. ησύχαζε) χωρίς να  πλήττει την ηρωική εικόνα του Αχιλλέα· αντίθετα, την ενισχύει προβάλλοντας τον εσωτερικό του κόσμο  και τη δυνατή  σχέση  με τη μητέρα του.

Η δέηση του Αχιλλέα.

Γιατί ο Αχιλλέας επιλέγει ως χώρο της προσευχής του την ακρογιαλιά;

Ο Αχιλλέας κλαίγοντας (όχι ως ένδειξη αδυναμίας ή μικροψυχίας) καταφεύγει στο ακρογιάλι για να προσευχηθεί. Το ακρογιάλι εμφανίζεται ως  η καταλληλότερη τοποθεσία για τη δέηση του, καθώς α)η μητέρα του η Θέτιδα είναι θαλάσσια θεότητα, β)παράλληλα όμως καταφαίνεται η στενή σχέση του Έλληνα της ομηρικής(αλλά και κάθε εποχής) με τη θάλασσα ,στην οποία απέδιδε εκτός των άλλων, και καθαρτικές ιδιότητες και την οποία θεωρούσε κατοικία πολλών θεοτήτων. Αξιοσημείωτη είναι η άμεση ανταπόκριση της θεάς , όπως ακριβώς έπραξε στην Οδύσσεια η Αθηνά με την ενανθρώπισή της στο Τηλέμαχο, αλλά και ο Απόλλωνας στην προσευχή του Χρύση. Η Θέτιδα δεν εμφανίζεται με ενανθρώπιση, αλλά με τη θεϊκή της υπόσταση (επιφάνεια),  σαν θαλάσσια ομίχλη, που πρέπει ωστόσο να είχε και κάποια ανθρώπινα χαρακτηριστικά – ανθρωπομορφισμός (στ. Α 360). Το αίτημα του Αχιλλέα προς τον Δία είναι να βοηθήσει τους Τρώες να στριμώξουν τους Αχαιούς στην άκρη της θάλασσας, δίπλα στα πλοία· ο ήρωας θέλει μέσα από τη συντριβή τους, οι Έλληνες να συνειδητοποιήσουν την αιτία της καταστροφής των που δεν είναι άλλη από τον Αγαμέμνονα και το πείσμα του. Έντονα  ειρωνικός ο τόνος της φράσης «για να χαρούν τον βασιλιά τους όλοι», αλλά και τη διάθεσή του να ενοχοποιήσει όλους τους Αχαιούς που  ανέχονται τέτοιο βασιλιά. 

Αχιλλέας: αδυναμία, παράπονο, ξέσπασμα σε δάκρυα που εξωτερικεύουν τον πόνο του, αίσθημα αδικίας, πληγωμένος εγωισμός που επιζητά τη μητρική υποστήριξη – παρηγοριά. Θεωρεί την αποκατάσταση της τιμής του ευθύνη του Δία και αντιστάθμισμα για την ολιγόχρονη ζωή του. Με υποκειμενικότητα εξιστορεί τα γεγονότα ενοχοποιώντας τον Αγαμέμνονα και αποσιωπώντας τη δική του αυθάδεια. Θέτει την προσωπική του ικανοποίηση πάνω από το κοινό καλό ζητώντας την τιμωρία όλων των Αχαιών.

Ο κατάλογος με τις πόλεις και πλοία που πήραν μέρος στον τρωικό πόλεμο.

Ο “νηών κατάλογος” (ο κατάλογος των πλοίων) είναι από τα πιο πολυσυζητημένα εδάφια της Ιλιάδας. Είναι κατά τον Όμηρο ο κατάλογος των πλοίων και των στρατευμάτων ανά ελληνική πόλη, που παίρνουν μέρος στον τρωικό πόλεμο (γύρω στο 1250 π.Χ.), με ιδιαίτερη αναφορά στα ονόματα των αρχηγών των στρατευμάτων ανά πόλη. Πολλοί υποστηρίζουν ότι βασίζεται σε προγενέστερο ποίημα της μυκηναϊκής εποχής που ο Όμηρος χρησιμοποίησε αυτούσιο ενσωματώνοντάς το στο έπος. Άλλοι υποστηρίζουν ότι ο Όμηρος περιγράφει στον κατάλογο τις μεγάλες πόλεις της εποχής του (8ος αι. π.Χ.) και τις τοποθετεί αναχρονιστικά πίσω στη μυκηναϊκή εποχή. Είτε πρόκειται για έναν κατάλογο των ελληνικών πόλεων του 13ου αι. είτε του 8ου αι. π.Χ., η σημασία του είναι ανεκτίμητη. Ο κατάλογος είναι μέρος της Β ραψωδίας της Ιλιάδας και ακολουθείται από έναν κατάλογο της δύναμης των Τρώων και των συμμάχων τους, ο οποίος είναι αρκετά μικρότερος σε έκταση. Στον κατάλογο αναφέρονται 29 βασίλεια και ο συνολικός τους στόλος φτάνει το 1.186 πλοία. Τα περισσότερα τοπωνύμια έχουν εξακριβωθεί ότι πράγματι ήταν οικισμοί της εποχής εκείνης.

Ιστορική βάση Έχει υποστηριχθεί από ερευνητές η άποψη ότι ο συγκεκριμένος κατάλογος αποτελούσε αρχικά ξεχωριστό κομμάτι, το οποίο εντάχθηκε αργότερα στο σώμα της Ιλιάδας. Αυτή η προσέγγιση υποστηρίζει πως ο πυρήνας του καταλόγου των πλοίων διασώθηκε από τα μυκηναϊκά χρόνια, την υποτιθέμενη εποχή δηλαδή που διεξήχθη ο Τρωικός πόλεμος (13ος-12ος αιώνας π.Χ.) και δια μέσου της προφορικής παράδοσης έγινε γνωστή στον Όμηρο (9ος-8ος αι. π.Χ.) Αν ληφθεί υπόψη ότι αποτελεί μια αξιόπιστη πηγή μυκηναϊκής ή υπο-μυκηναϊκής εποχής, τότε ο κατάλογος μας προσφέρει με μοναδική λεπτομέρεια την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στον ελληνικό κόσμο κατά τον 13ο-12ο αιώνα π.Χ.. Το ότι αναφέρονται τοποθεσίες που την εποχή του τρωικού πολέμου υπήρξαν σπουδαία πολιτικά και πολιτιστικά κέντρα, αλλά την εποχή του Ομήρου είτε ήταν στην αφάνεια ή είχαν καταστραφεί ολοσχερώς (όπως η Πύλος στην Μεσσηνία), είναι μια ισχυρή απόδειξη ότι ο συγκεκριμένος κατάλογος δεν χρησιμοποίησε αναχρονιστικά στοιχεία. Γενικά απεικονίζει τον ελληνικό κόσμο σε μια εποχή αρκετά πιο παλαιότερη από αυτή του Ομήρου. Περιοχές όπως οι Μακεδονία, η Ήπειρος και μέρος της Θεσσαλίας δεν φαίνονται να συμμετείχαν στον τρωικό πόλεμο, προφανώς αυτές οι περιοχές βρίσκονταν υπό των έλεγχο των Δωριέων, οι οποίοι θα πραγματοποιούσαν την κάθοδό τους προς την Πελοπόννησο ορισμένες δεκαετίες αργότερα. Όμως ο «νεών κατάλογος», με τα επίθετα με τα οποία διανθίζει τα πρόσωπα και τα τοπωνύμια και γενικά με τον τρόπο που έχει ενταχθεί στο έπος αποτελεί ένα συμβατό κομμάτι στο όλο έργο. Έχει υποστηριχθεί ακόμη και η άποψη πως ο κατάλογος αποτελεί μείγμα πολλών μικρότερων καταλόγων που χρησιμοποιούσαν ποιητές (ραψωδοί) με σκοπό να εντυπωσιάσουν το κοινό τους με τις ιστορικές τους γνώσεις. Ένα ακόμη ιστορικό στοιχείο που μας προσφέρεται είναι ότι τα βασίλεια των Αχαιών (τουλάχιστον εκείνη την εποχή) αποτελούσαν ένα σύνολο συνομοσπονδίας και όχι ανατολικού τύπου Αυτοκρατορίας, που υπάγονται στον άνακτα των Μυκηνών. Επίσης, οι Αχαιοί (αναφέρονται στην Ιλιάδα ως Δαναοί, Αργείτες αλλά και ‘Έλληνες (Ραψωδία β’ στ.529 και 683)) απουσίαζαν από τις ακτές τις Μικράς Ασίας. Το ερώτημα που γεννάται είναι κατά πόσο ο συγκεκριμένος κατάλογος απεικονίζει την πραγματική ιστορική κατάσταση της εποχής του χαλκού στην Ελλάδα. Πηγές:- the ancient web - Ιλιάδα β’ 494-759 – Έκθεσις της πολεμικής ιστορίας των Ελλήνων. Γενικό Επιτελείο Εθνικής Αμύνης. Αθήνα Ζάππειο Μέγαρο. 28-30 Οκτωβρίου 1968. Έκδοση Αρχείου Ενόπλων Δυνάμεων, 1970. Διαβάστε όλο το άρθρο: www.mixanitouxronou.gr/to-ntokoumento-tou-omirou-gia-tous-29-ischirous-tou-archeou-ellinikou-kosmou-o-katalogos-me-tis-polis-ke-plia-pou-piran-meros-ston-troiko-polemo/