Α 494-612- ΣΚΗΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΌΛΥΜΠΟ

Η ΣΥΜΦΙΛΙΩΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ

Δομή 
1η ενότητα: στ.494-531: Η Θέτις στον Όλυμπο - Ο διάλογός της με το Δία.

2η ενότητα: στ. 532- 571: Διάλογος Ήρας - Δία.
3η ενότητα: στ. 572- 612: Η παρέμβαση του Ήφαιστου - Το κλείσιμο της μέρας.

ΒΑΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ:

    1)      Η κοινωνική οργάνωση των θεών και η σχέση της με την ανδροκρατούμενη κοινωνία των θνητών.

    2)      Η σχέση της σύγκρουσης στον Όλυμπο με τη σύγκρουση στο στρατόπεδο των Αχαιών.

    3)      Έριδες των θεών για χάρη των θνητών.

    4)      Η θεϊκή οικογένεια.

    5)      Το πάθημα του Ήφαιστου.

    6)      Η εναλλαγή σοβαρού και κωμικού στοιχείου.

    Η σχέση της σύγκρουσης στον Όλυμπο (συνέλευση θεών, σύγκρουση Δία-Ήρας) με τη σύγκρουση στο στρατόπεδο των Αχαιών (Αχιλλέας-Αγαμέμνων):

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ:

  1)    Η σύγκρουση έρχεται ύστερα από μια ικεσία. Οι ικεσίες-παρακλήσεις ακούγονται από απελπισμένους γονείς, που θερμοπαρακαλούν για την τύχη των παιδιών τους.

     2)      Συγκρούονται οι δύο πρώτοι στην κοινωνία τους (Αχιλλέας-Αγαμέμνων / Δίας-Ήρα). 

     3)      Η σύγκρουση έχει στην αρχή της μορφή ήπιας αντιπαράθεσης.

    4)      Η σύγκρουση κορυφώνεται με ένα ξέσπασμα που συνοδεύεται από βαρύτατους χαρακτηρισμούς και απειλές.

     5)      Ο αρχηγός δηλώνει ότι θα καταφύγει στη βία.

     6)      Ο ένας από τους δύο αντιμαχόμενους υποχωρεί.

     7)      Κάποιος μεσολαβεί για να εκτονώσει την ένταση (Νέστωρας / Ήφαιστος).

     8)      Οι άλλοι συμμετέχοντες – «κοινό» δεν τολμούν να παρέμβουν, μένουν βουβοί και ζαρωμένοι.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ:

  1) Στον Όλυμπο δυνατότερος είναι ο αρχηγός. Στο στρατόπεδο των Αχαιών, δυνατότερος και γενναιότερος είναι ο δεύτερος των Αχαιών.

     2)      Στον Όλυμπο ξεσπάει μόνο ο Δίας, ενώ στο στρατόπεδο των Αχαιών ξεσπούν και ο Αγαμέμνονας και ο Αχιλλέας.

   3)      Ενώ στον Όλυμπο ύβρεις και απειλές εκτοξεύει μόνο ο Δίας, στο στρατόπεδο των Αχαιών ο Αγαμέμνονας και ο Αχιλλέας υβρίζουν και απειλούν ο ένας τον άλλον.

    4)      Η Ήρα δεν αμφισβητεί την ηγετική θέση του Δία, ενώ ο Αχιλλέας αμφισβητεί την ηγετική θέση του Αγαμέμνονα.

    5)      Η Ήρα υποχωρεί από φόβο, ενώ ο Αχιλλέας υποχωρεί ύστερα από παρέμβαση της Αθηνάς.

   6)      Ενώ η προσπάθεια του Ήφαιστου είναι πετυχημένη, ο Νέστορας αποτυγχάνει να εκτονώσει με θετικό τρόπο την ένταση.

    7) Οι Θεοί φιλονικούν για θέματα των θνητών και όχι για δικά τους ζητήματα, ενώ οι θνητοί ερίζουν για τις μεταξύ τους διαφορές.

    8) Η συγκέντρωση των Θεών κράτησε λίγο και τελείωσε με ένα γλέντι, ενώ η σύγκρουση των θνητών κράτησε πολύ και δεν έκλεισε ήρεμα και ειρηνικά.

 
Διασκεδάζει την τεταμένη ατμόσφαιρα με εναλλαγή σοβαρού - κωμικού (στοιχείο τεχνικής του Ομήρου)

α) σοβαρότητα:

• Θεωρεί τα ανθρώπινα προβλήματα  ασήμαντα να ταράξουν τη μακαριότητα των θεών, γι’ αυτό με πολύ διπλωματικό τρόπο ψέγει το Δία και την Ήρα για τον καυγά τους.
• Συμβουλεύει τη μητέρα του να υποταχθεί επιβεβαιώνοντας τη δύναμη του Δία.
• Υπενθυμίζει στην  Ήρα ως μέσο πειθούς το προσωπικό του πάθημα, όταν εναντιώθηκε στη βουλή του Δία, καθώς οι αποφάσεις του είναι οριστικές, αμετάκλητες και αδιαμφισβήτητες.
• Κερνάει τη μητέρα του και τους άλλους θεούς, θέλοντας να τους παρηγορήσει και να τους βοηθήσει να ξεχάσουν τη θλίψη τους.

β) κωμικά στοιχεία:

• Εικόνες επιχειρημάτων(στ. 580 –581 κ΄588) και προσωπικού παθήματος( στ. 591 – 594): ο «ιπτάμενος» Ήφαιστος.
• Η εικόνα του χωλού (κουτσού) οινοχόου, κακοσχηματισμένου και άσχημου, σε αντίθεση με τα γνωστά σύμβολα αρμονίας, είναι τόσο χαλαρωτική και άμεση, όσο και η επίδραση του νέκταρ στη διάθεση των αθανάτων. 

Τυπικό Ικεσίας και Προσευχης

Η Ικεσία ήταν θεσμός στην Αρχαία Ελλάδα και οι ικέτες προστατεύονταν από έναν άγραφο νόμο. Προστάτης των ικετών θεωρούνταν ο Ικέσιος Δίας.  Ο ικέτης είχε διαπράξει συνήθως έγκλημα ή σοβαρό αδίκημα, είχε παραβιάσει πολιτικό ή ηθικό νόμο. Για ασυλία προσέτρεχε στον βωμό ενός ναού ή στην εστία της οικίας ενός ισχυρού άνδρα. Στο χέρι του κρατούσε σύμβολο της δυστυχής του θέσης, ένα κλαδί ελιάς περιτυλιγμένο με άσπρο μαλλί προβάτου, την Ικετηρία.           Ο ικέτης τοποθετούσε την ικετηρία πάνω στον βωμό του ναού και παρέμενε εκεί όσο εκκρεμούσε η αίτηση  για ικεσία. Όταν ο άρχων της πόλης αποδεχόταν την αίτηση, ο ικέτης έπαιρνε από το βωμό το κλαδί ελιάς και έφευγε περιμένοντας συνήθως να εκδικαστεί η υπόθεσή του από κάποιο δικαστήριο. Στην περίπτωση που προσέτρεχε για προστασία σε κάποια οικία, τοποθετούσε την ικετηρία στην εστία της οικίας και καθόταν εκεί μέχρι ο οικοδεσπότης να δεχτεί να του δώσει προστασία.           Μερικές φορές ο ικετευόμενος δυσκολευόταν να κάνει δεκτή την αίτηση της ικεσίας και ο ικέτης αναγκαζόταν να γονατίσει μπροστά του και να τον ικετεύσει στο όνομα του πατέρα του, της μητέρας του και των παιδιών του, για να τον σώσει. Ικεσία  είναι η επίκληση ενός ανθρώπου προς άνθρωπο ή προς θεό να πραγματοποιήσει μια συγκεκριμένη επιθυμία.           Πώς συνδέεται το θέμα της ικεσίας με το ευρύτερο θέμα του θανάτου στην Ιλιάδα; Η σχέση βέβαια μόνο αντιθετική μπορεί να είναι: ο ικέτης παρακαλά άμεσα ή έμμεσα τον άνθρωπο από τον οποίο εξαρτάται η ζωή του ή το θεό να τον βοηθήσει να αποφύγει το θάνατο.  Τυπικό σχήμα της ικεσίας : α. σωματικές εκφράσεις 1. γονάτισμα του ικέτη, άγγιγμα-αγκάλιασμα των γονάτων του ικετευόμενου και άγγιγμα της γενειάδας του ή του πιγουνιού, αν πρόκειται για άνδρα, 2. προσφορά δώρων και υπόσχεση μελλοντικών. β. λεκτικό σχήμα ·         Επίκληση ·         Προσφώνηση - χαρακτηριστικά επίθετα - αρμοδιότητες του θεού (σχετικά με τις ανάγκες της δέησης και τη σχέση του Θεού με τον τόπο) ·          υπενθύμιση παλαιότερων προσφορών του θνητού (αρχή προσφοράς και ανταπόδοσης) ·         αίτημα Το τυπικό αυτό σχήμα δεν τηρείται πάντοτε και η παράβασή του εξυπηρετεί κάθε φορά το σκοπό του ποιητή που ξέρει να ποικίλει για να αποφεύγει τη μονοτονία της επανάληψης.            H ικεσία παρουσιάζεται θεοποιημένη στην Ιλιάδα: εκπροσωπείται από τις Παράκλησες(«Λιταί») και η προσβολή τους (= η άρνηση του ικέτη) επιφέρει τιμωρία στον άνθρωπο που δε σέβεται τη θεϊκή τους υπόσταση.

Η ικεσία είναι ένα τυπικό θέμα στην Ιλιάδα: το έπος αρχίζει με την ικεσία του Χρύση προς τον Αγαμέμνονα (ραψωδία Α)και τελειώνει με την ικεσία του Πρίαμου προς τον Αχιλλέα (ραψωδία Ω).  Στη ραψωδία Α συναντούμε και την  ικεσία της Θέτιδος προς τον θεό Δία, ενώ στην Ζ την ικεσία του Άδραστου στη ραψωδία Ζ.   

http://www.mixanitouxronou.gr/to-eleos-ke-i-ikesia-stin-archea-ellada-giati-o-achilleas-sevastike-ton-iketi-priamo-pou-zitage-to-soma-tou-nekrou-giou-tou-ektora/

Σκηνές Ικεσίας:
1.Ικεσία Χρύση στον Αγαμέμνονα , Calvi, Jacopo Alessandro

2. Ικεσία Θέτιδας στο Δία, Ingres, Jean Auguste Dominique

3. Δίας και Θέτις, Αnton Losenko (1769)

4. Ο Πρίαμος ικέτης στη σκηνή του Αχιλλέα, JosephWencker (1876).

 

 

 

Ανθρωπομορφισμός – σχέσεις θεών

Ανθρώπινα χαρακτηριστικά (ιδιότητες, αντιδράσεις, συμπεριφορές, τρόπος ζωής κλπ.) στον κόσμο των θεών:

1.  Ο ψυχισμός των θεών, όπως και των ανθρώπων, παρουσιάζει έντονες διακυμάνσεις και διαβαθμίσεις:  χαίρονται – θλίβονται, ζηλεύουν, αγαπούν – μισούν, κατασκοπεύουν, υποψιάζονται, απειλούν κλπ.

2. Συγκεντρώνονται σαν οικογένεια, σαν στρατόπεδο για να πάρουν αποφάσεις,  να περάσουν όμορφα και ξεκούραστα.

3. Υπάρχει ιεραρχία, που τηρείται ευλαβικά, αν και τις περισσότερες φορές λειτουργεί αυταρχικά και βάναυσα έναντι των κατώτερων.  (στ. 535 – 537: σεβασμός των θεών στο μεγαλείο του Δία, προσπάθεια ιεράρχησης των Ολυμπίων που καθρεφτίζει την αυστηρή ιεραρχική τάξη και πατριαρχική δομή της κοινωνίας της εποχής. Συγκεκριμένα: Δίας = βασιλιάς – πατέρας, ολύμπιοι θεοί = ευγενείς/ σύμβουλοι – αδελφοί, μεγάλοι γιοι, παρακατιανές θεότητες = λαός – υπόλοιπα μέλη οικογένειας)

4. και οι Θεοί έχουν πολλά πάθη και ελαττώματα, όπως και οι θνητοί.

5. παραδόξως, οι Θεοί δεν γνωρίζουν πάντοτε τα πάντα.

6. Κοινά αντικείμενα – συνήθειες: ποτήρι, κρατήρας – ποτό, συμπόσιο, κιθάρα, κρεβάτι – ύπνος.

Διαφορές Θεών με θνητούς:

1. Οι Θεοί δεν αντιμετωπίζουν καθημερινές θνητές δυσκολίες. Ζουν στην αρμονία και τη μακαριότητα.

2. Είναι αθάνατοι, έχουν υπερφυσικές και υπεράνθρωπες ικανότητες.

3. Τρώνε αμβροσία και πίνουν νέκταρ.