ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ Β ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ – ΣΤΙΧΟΙ: 588-1219

2η Σκηνή (στ. 659-840)

ΕΝΟΤΗΤΕΣ – ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ:

1^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Στ. 659-686: Η είσοδος του Αγγελιαφόρου και η ανακοίνωση για την ανάληψη του ειδώλου της Ελένης.

α' υποενότητα 650-670 Ο Αγγελιαφόρος ανακοινώνει την εξαφάνιση του ειδώλου

β' υποενότητα 670-680 Οι αποκαλύψεις του ειδώλου

γ' υποενότητα 681-686 Η τέλεια σύγχυση (κορύφωση της δραματικής ειρωνείας)

2^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Στ. 687-730: Ο Μενέλαος πείθεται ότι η Ελένη που έχει μπροστά του είναι η γυναίκα του.

α' υποενότητα 687-689 Ο Μενέλαος αναγνωρίζει την Ελένη

β' υποενότητα 690-730 Αμοιβαίο της αναγνώρισης - Ευτυχία

3^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Στ. 731-774: Η Ελένη αφηγείται όσα έχουν συμβεί.

4^Η ΕΝΟΤΗΤΑ: Στ. 775-840: Ο Αγγελιαφόρος εκφράζει τη γνώμη του για τους θεούς, την αθωότητα της Ελένης και την ψευτιά που χαρακτηρίζει τη μαντική.

Ο αγγελιαφόρος και ο ρόλος του

            Ο αγγελιαφόρος εμφανίζεται απροσδόκητα, όταν η πλοκή του έργου βρίσκεται σε πλήρες αδιέξοδο και με την αναμφισβήτητη μαρτυρία του θα οδηγήσει στην ανεπιφύλακτη αναγνώριση των δύο συζύγων. Είναι ένας από τους διασωθέντες συντρόφους του Μενέλαου και πιστός συμπολεμιστής του, παλιός δούλος από το πατρικό σπίτι της Ελένης(ταυτότητά του). Βιαστικός, λαχανιασμένος, μεταφέρει με γλαφυρότητα μια σημαντική είδηση ενσωματώνοντας σε ευθύ λόγο τη φωνή του ειδώλου με τις απαραίτητες παύσεις, αλλαγή επιτονισμού, κινήσεις σώματος και χεριών.

            Παραμένει στο σκηνικό χώρο και μετά την αναγγελία για την ανάληψη του ειδώλου, μετά δηλαδή την ολοκλήρωση της αποστολής του και, χωρίς να του το ζητήσει κανείς, παρακολουθεί το διάλογο των δύο ηρώων. Η παραμονή του δίνει ένα δεύτερο, πιο διευρυμένο ρόλο, που οφείλεται στην ιδιαίτερη θέση του. Έτσι, είναι παρών στην αναγνώριση των δύο συζύγων, ζητάει ο ίδιος να μάθει τι συμβαίνει και να μοιραστεί τη χαρά τους, εκφράζει την έκπληξή του, χαίρεται, θυ­μάται το γάμο τους, αποκαθιστά την τιμή της Ελένης, προβληματίζεται και εκφράζει απόψεις για το θείο και για τους ανθρώπους. Δεν είναι ο τυπικός αγγελιοφόρος αλλά ένας χαρακτήρας εξατομικευμένος κι ένα ανεξάρτητο δραματικό πρόσωπο.

            Ο Ευριπίδης αναθέτει αυτόν το ρόλο σε έναν άνθρωπο που έχει ιδιαί­τερη σχέση με τους ήρωες. Πολέμησε μαζί με το Μενέλαο, μοιράστηκε τις συμφορές του κι έχει αποκτήσει έτσι το δικαίωμα να συμμετέχει και στη χαρά του βασιλιά του. Επιπλέον, γνωρίζει την Ελένη, θυμάται το γάμο της και αποτελεί το συνδετικό κρίκο με το παρελθόν. Το γεγονός ότι είναι έμπιστος, σε συνδυασμό με την ηλικία του, του επιτρέπει να έχει οικειότητα με την ηρωίδα. Τέλος, είναι ένας από τους λίγους διασωθέντες συντρόφους του Μενέλαου.

            Ένας ακόμη λόγος που ο ποιητής τού αναθέτει το ρόλο αυτό είναι ότι αντιπροσωπεύει όλους τους απλούς Έλληνες στρατιώτες που πολέμησαν για το είδωλο της Ελένης. Ο Τεύκρος, που εξέφρασε ήδη το μίσος για την Ελένη και καταδίκασε έμμεσα τον πόλεμο, ανήκει στους επώνυμους ήρωες. Ο Αγγελιοφόρος είναι ένα πρόσωπο πιο κοντινό, με αποτέλεσμα τα λόγια και οι σκέψεις του να αγγίζουν περισσότερο το θεατή, που μπορεί να ταυτιστεί μαζί του. Είναι ο πρώτος από τους απλούς στρα­τιώτες που πολέμησαν στην Τροία, που συνειδητοποιεί πως ο πόλεμος έγινε για έναν ίσκιο.

            Τέλος, η επιλογή αυτή του Ευριπίδη συνδέεται με τη τακτική του να παρουσιάζει ορισμένα από τα δευτερεύοντα πρόσωπα με τρόπο διαφο­ρετικό από τον αναμενόμενο: δίνει σε αυτά κύρος και τα χρησιμοποιεί για να εκφράσει μέσω αυτών πολλές από τις απόψεις του(ειρωνική μέθοδος – ανθρωπισμός του Ευριπίδη). Πιο συγκεκριμένα, εδώ παρουσιάζει έναν άνθρωπο δούλο, που δεν είναι καλλιεργημένος, να θυμοσοφεί για σοβαρά θέματα που απασχολούν τους ανθρώπους (φύση του θείου, μαντική, πόλεμος), για να σπάσει τις αντιλήψεις της εποχής του ως προς τα κοινωνικά και πολιτισμικά στερεότυπα της εποχής. Έτσι, εμφανίζει ένα δούλο με πείρα ζωής και πολέμου, και όχι έναν ελεύθερο, να έχει όχι μόνο συλλάβει την πλάνη και την απάτη του πολέμου, αλλά και να προβληματίζεται και να φιλοσοφεί πάνω στα σοβαρά και τρέχοντα προβλήματα της εποχής του. Η μέθοδος αυτή του Ευριπίδη εμπεριέχει και κάποια ειρωνική διάθεση, η οποία δεν αφορά τα πρόσωπα που χρησιμοποιεί, αλλά τις στερεοτυπικές και τις κοινωνικές προκαταλήψεις. Αποκαθιστά την τιμή της Ελένης και με τις σκέψεις του πλαισιώνει δραματικά την προσωπική και συναισθηματικά φορτισμένη στιγμή της αναγνώρισης, δίνοντάς της ευρύτερη διάσταση.          

ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΛΕΝΗ ΕΠΙΠΑΡΟΔΟΣ – ΣΤΙΧΟΙ: 576-587 Β' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1η ΣΚΗΝΗ ΣΤΙΧΟΙ: 588-658

ΔΟΜΗ - ΕΝΟΤΗΤΕΣ - ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ

1η επιπάροδος στ.576 - 587 Το ευχάριστο νέο

2η 1η σκηνή στ. 588 - 602 Αισιοδοξία της Ελένης

3η 1η σκηνή στ. 603 - 621 Η λαχτάρα της Ελένης

4η 1η σκηνή στ. 622 - 627 Μονομερής αναγνώριση

5η 1η σκηνή στ. 628 - 653 Η αντίδραση του Μενελάου

6η 1η σκηνή στ. 654 - 658 Επιστροφή στη δυστυχία

ΕΠΙΠΑΡΟΔΟΣ στ. 576 - 587: Η επανεμφάνιση του Χορού, η δεύτερη κατά κάποιο τρόπο είσοδός του στην ορχήστρα, είναι κάτι σπάνιο στην τραγωδία. Καινοτομία του Ευριπίδη ο περιορισμός του αριθμού και της έκτασης των χορικών. Ανάμεσα στο Α΄ και στο Β΄ Επεισόδιο δεν μεσολαβεί απλώς χορικό μικρής έκτασης, αλλά λίγοι μόνο στίχοι ενός χαρούμενου τραγουδιού που ψάλλει ο Χορός με την Ελένη, καθώς μπαίνουν στην ορχήστρα με ανάλαφρο βηματισμό με τη συνοδεία αυλού.

            Ο Χορός πληροφορεί τους θεατές για την προφητεία της μάντισσας Θεονόης (ο χρησμός της συμφωνεί με τα λόγια του Ερμή στ.69-71 και ακυρώνει την πληροφορία του Τεύκρου). Ο Μενέλαος δεν πέθανε, περιπλανιέται σε ξένα ακρογιάλια αναζητώντας την πατρίδα. Οι θεατές γνωρίζουν ότι ο Μενέλαος είναι παρών και ακούει το τραγούδι του Χορού (τραγική ειρωνεία), το οποίο διακόπτει η Ελένη που ξαναμπαίνει στη σκηνή.

Περιεχόμενο 1^ης Σκηνής

ΣΤΙΧΟΙ:566-606: Μονόλογος Ελένης (Χαρούμενη, πρόσωπο τραγικό, πιστή και αφοσιωμένη στο Μενέλαο, όταν ο Μενέλαος δεν την πιστεύει νιώθει και πάλι δυστυχισμένη.)

            Η ηρωίδα επιβεβαιώνει την πληροφορία του Χορού. Το μόνο που δεν έχει αποκαλύψει η μάντισσα είναι αν ο Μενέλαος θα σωθεί στην Αίγυπτο. Η Ελένη γεμάτη απορία διερωτάται πότε θα αντικρίσει τον άντρα της. Όταν βλέπει τον ξένο αιφνιδιάζεται, φοβούμενη μήπως κάποια πλεκτάνη ετοίμασε ο Θεοκλύμενος. Τρέχει στο μνήμα του Πρωτέα. Ενώ ο Μενέλαος την ακολουθεί, εκείνη νομίζει πως την καταδιώκει.

ΣΤΙΧΟΙ:607-658: Διάλογος Ελένης – Μενέλαου(Δύσπιστος, πιστός στη σύζυγό του, βρίσκεται σε πλήρη νοητική σύγχυση και ψυχική αναταραχή. Τόσο η Ελένη όσο και ο Μενέλαος παρουσιάζουν έντονες συναισθηματικές διακυμάνσεις, που ξεκινούν από τη χαρά και ον ενθουσιασμό και φτάνουν στο φόβο και την απόγνωση). Αμφιβολίες ήρωα.

            Ο Μενέλαος την παρακαλά να σταματήσει. Στην άγνωστη γυναίκα αναγνωρίζει την Ελένη. Εκείνη παρεξηγεί τη στάση του και είναι πεπεισμένη πως τον έστειλε ο Θεοκλύμενος. Ο Μενέλαος προσπαθεί να εξηγήσει την έκπληξή της. Η Ελένη τον αναγνωρίζει. Ρωτούν ο ένας τον άλλο και ομολογούν. Η ίδια έχει πειστεί ότι μπροστά της βρίσκεται ο άντρας της. Ο Μενέλαος, όμως, νομίζει ότι βλέπει μπροστά του το φάντασμά της και επικαλείται την Εκάτη. Η Ελένη προσπαθεί να τον καθησυχάσει: η «άλλη» Ελένη που κρατά στη σπηλιά είναι το είδωλό της, που πήγε στην Τροία σύμφωνα με τη θέληση της Ήρας. Η πραγματική Ελένη είναι μπροστά του. Ο Μενέλαος δυσπιστεί και είναι έτοιμος να φύγει. Η Ελένη εκλιπαρεί. Βλέπει να πέφτει σε δυστυχία. Η επιστροφή στην Ελλάδα φαντάζει ανεκπλήρωτο όνειρο.

Έλένη Ευριπίδη, κόμικ - κολάζ με τμήματα αγγειογραφίας

Ευριπίδης, Ελένη from katerina Prokopiou