Κ. Π.
Καβάφης (1863-1933)
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης γεννήθηκε και έζησε στην Αλεξάνδρεια της
Αιγύπτου, με τις ιδιότυπες εμπειρίες που του πρόσφερε η ζωή της ελληνικής
παροικίας, μακριά από την επίδραση που ασκούσε στους λογοτεχνικούς
κύκλους της Αθήνας η ισχυρή προσωπικότητα του Παλαμά, ηγετική
φυσιογνωμία της Νέας Αθηναϊκής Σχολής και της γενιάς του 1880. Με τη μελέτη
κατόρθωσε να γίνει βαθύς γνώστης της ελληνικής ιστορίας και φιλολογίας
(ιδιαίτερα των ελληνιστικών χρόνων) καθώς και της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Μολονότι χρονολογικά ανήκει στη γενιά του
1880, το έργο του έχει πολλά νεωτερικά στοιχεία και έτσι θεωρείται πρόδρομος της μοντέρνας ποίησης. Είναι ο πιο γνωστός Νεοέλληνας ποιητής εκτός Ελλάδας και ο περισσότερο
μεταφρασμένος σε ξένες γλώσσες. Το έργο του έχει αποτελέσει πηγή
έμπνευσης για πολλούς ξένους ποιητές και λογοτέχνες.
Δημιούργησε μια
ποίηση ιδιότυπη με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
-
μετατόπιση του χρόνου του ποιήματος στην Αλεξανδρινή
εποχή
-
συμβολισμός
-
διδακτικός τόνος
-
θεατρικότητα
-
λεπτή ειρωνεία
-
ρεαλισμός
-
υποβολή – υπαινικτικότητα
-
αίσθηση του τραγικού
-
στοχαστική – φιλοσοφική διάθεση
-
γλωσσική ακρίβεια – ευστοχία
-
πρόκειται στο σύνολό της για μια ποίηση αντι-λυρική
(χωρίς τις παραδοσιακές λυρικές εξάρσεις) που συχνά γίνεται πεζολογική.
Φάσεις του έργου του Καβάφη:
α) 1884-1894:
πρώιμη φάση (ρομαντισμός)
β) 1894-1903
(συμβολισμός)
γ) 1900-1933
(ποιητικός ρεαλισμός)
Τα ποιήματα του
Καβάφη χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:
-
Ιστορικά: αναφέρονται σε ιστορικά περιστατικά – ιδιαίτερα της Ελληνιστικής Εποχής
– μέσα από τα οποία εκφράζονται σύγχρονες καταστάσεις
-
Φιλοσοφικά-Διδακτικά: εκφράζουν απόψεις πάνω σε θέματα και προβλήματα της ζωής, όπως η μοίρα,
το χρέος, η ματαιότητα των ανθρώπινων μεγαλείων, η «ύβρις», κλπ, και
χαρακτηρίζονται για τον διδακτικό-παραινετικό τους χαρακτήρα. Κάποια από
αυτά είναι «παραινέσεις προς τους ομοτέχνους» του ποιητές για την ποίηση
-
Ερωτικά: συνδυάζουν τον ερωτισμό με τον αισθητισμό (υπερβολικό ενδιαφέρον
για τη μορφή του ποιήματος = μεγάλο ενδιαφέρον για τα μορφικά-εξωτερικά
χαρακτηριστικά του ποιήματος και όχι μόνο για το περιεχόμενό του)
Ωστόσο, ο κόσμος
που εκφράζει ο ποιητής είναι ενιαίος.
Η γλώσσα
του Καβάφη είναι ιδιότυπη όπως και η ποίησή του. Είναι δημοτική, με τύπους της
καθαρεύουσας (ένα ίσως ηθελημένο πεζολογικό, ρεαλιστικό στοιχείο) και με τις
ιδιαιτερότητες του Κωνσταντινουπολίτικου ιδιώματος.
Ο στίχος
του σε ιαμβικό ρυθμό είναι ελεύθερος, πολύ κοντά στον πεζό λόγο, αλλά πολύ
προσεγμένος ως προς τη μορφή του.
Ο Καβάφης
αναγνώρισε (δημοσίευσε) συνολικά 154 ποιήματα. Θεωρείται ένας από τους
κορυφαίους ποιητές, όχι μόνο της Ελληνικής αλλά και της Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.
Το ποίημα αυτό είναι το προτελευταίο που
δημοσίευσε ο Καβάφης (1931) και ανήκει στα λεγόμενα ιστορικά. Το είχε
συνθέσει πολλά χρόνια νωρίτερα –πιθανότατα το 1916 (;). Ο Κ. Π. Καβάφης με τον τίτλο
του ποιήματος και με τα λόγια περηφάνιας ενός ανώνυμου ομιλητή («Εμείς
οι Αλεξανδρείς…») ορίζει το θέμα του: η ακμή και η παρακμή δύο κόσμων και τρόπων ζωής (της Σπάρτης με τη φυλετική
αξιοπρέπεια και εγωισμό και του Ελληνισμού των Ελληνιστικών βασιλείων). Η
αξιολόγηση της άρνησης των Λακεδαιμονίων να πάρουν μέρος στην εκστρατεία του Μ.
Αλεξάνδρου από έναν Έλληνα των ελληνιστικών χρόνων, με βάση την ιστορική πήρα
της εποχής του.