Επεισόδιο Α 3η σκηνή (542-575)

Ευριπίδη, Ελένη (412 π.Χ.)

         ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Α΄                                   3^η Σκηνή (542-575): Μονόλογος Μενέλαος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Προβληματισμοί και αποφάσεις του Μενέλαου: Πώς εξηγεί ο Μενέλαος την παράδοξη παρουσία της Ελένης στην Αίγυπτο; Ποιες είναι οι αποφάσεις του;

ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ

·         Το ήθος του Μενέλαου

Μετά την αποχώρηση της Γερόντισσας, ο Μενέλαος βρίσκεται σε πλήρη σύγχυση. Οι πληροφορίες που πήρε του φαίνονται παράλογες και τερατώδεις: η Ελένη βρίσκεται στο παλάτι και μάλιστα είναι στην Αίγυπτο πριν καν οι Αχαιοί ξεκινήσουν για την Τροία. Είναι σε σύγχυση και καταλήγει στο αφελές συμπέρασμα της συνωνυμίας, υπάρχουν δύο γυναίκες με το όνομα Ελένη, δύο πόλεις με το όνομα Σπάρτη, δύο θεοί με το όνομα Δίας κλπ. Όμως η κοινή λογική δεν δέχεται τόσες συμπτώσεις.

Αν αξιολογήσουμε τα επιχειρήματα του Μενέλαου συμπεραίνουμε ότι τον διακρίνει:

Από τη μια μεριά αφέλεια, απλοϊκότητα, επιπολαιότητα, (ίσως δειλία). Απορρίπτει αυτά που ακούει χωρίς έλεγχο-έρευνα.

      Τα παραπάνω επίσης μπορούν να θεωρηθούν ως στοιχεία γελοιοποίησης του Μενέλαου.

Από την άλλη μεριά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως λογικός και οξύνους (= έξυπνος), εφόσον προσπαθεί να δώσει μια λογική εξήγηση στα «ανεξήγητα» και για τον ίδιο «παράλογα» πράγματα που ακούει από τη Γερόντισσα. Επιπλέον, κάθε άνθρωπος, όταν βρίσκεται σε πλήρη σύγχυση, κάνει ανόητες σκέψεις και καταλήγει σε συμπεράσματα μη λογικά. Οι άνθρωποι συχνά σε δύσκολες ώρες κρίνουν ως αληθινό, αυτό που θα ήθελαν να είναι αληθινό. Επίσης, ο Μενέλαος είναι μόνος του, οπότε δεν έχει κάποιον που να μπορεί να αντλήσει επιπλέον πληροφορίες. Όσα άκουσε του θόλωσαν το μυαλό.

     Η οικονομία του έργου επιβάλλει ο Μ. να απορρίψει την προειδοποίηση της Γερόντισσας.

Επιπλέον, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας την ψυχική αλλά και τη σωματική ταλαιπωρία που έχει υποστεί ως τώρα ο Μενέλαος, εφόσον περιπλανιέται και θαλασσοδέρνεται για πολλά χρόνια στο πέλαγος, χωρίς να μπορεί να επιστρέψει στην πατρίδα του, μετά το τέλος του Τρωικού πολέμου.

            Η σκέψη του Μ. αποπροσανατολίζεται και απομακρύνεται από την αλήθεια. Ο θεατής όμως γνωρίζει την αλήθεια (τραγική ειρωνεία) και λυπάται το Μενέλαο που μετά από τόσες ταλαιπωρίες έφτασε τόσο κοντά στην αλήθεια και την ευτυχία, αλλά δεν μπορεί να τη δει. Επίσης, νιώθει φόβο και αγωνία, για τις αντιδράσεις του ήρωα που θα ακολουθήσουν, τη συμπεριφορά του προς την Ελένη και την πορεία της αναγνώρισης.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

·         Τραγική ειρωνεία

Ο ήρωας εξακολουθεί να αγνοεί την αλήθεια σχετικά με την Ελένη.

·         Μονόλογος

Ο μονόλογος του Μενέλαου είναι ένα είδος «εσωτερικού μονολόγου». Είναι σαν να ακούμε τις σκέψεις του ήρωα φωναχτά.

ΙΔΕΕΣ

Στο κείμενο υπάρχουν αρκετές ιδέες και γνωμικά, δηλαδή φράσεις που εκφράζουν γενικά αποδεκτές αλήθειες. α)Η βασική ιδέα φαίνεται στο στίχο 575 «Η πιο μεγάλη δύναμη ‘ναι η ανάγκη». β)Η ελεημοσύνη προς τους πάσχοντες είναι υποχρέωση όλων των ανθρώπων (στ.560-563). γ)Η ανδρεία κρίνεται μπροστά στον εχθρό. Τα λόγια δεν σε κάνουν ήρωα (στ.567-568).