ΡΑΨ. Ι 225 – 431 Η ΠΡΕΣΒΕΊΑ ΣΤΟΝ ΑΧΙΛΛΕΑ

Νύχτα προς την 26^η μέρα

Τα πρόσωπα της πρεσβείας: 

Ο Νέστορας  προτείνει να στείλουν αμέσως πρεσβεία στον Αχιλλέα. Επιλέγει τα κατάλληλα πρόσωπα: το Φοίνικα, για τους δεσμούς που τον συνδέουν με τον Αχιλλέα, σύμβουλος και παιδαγωγός του, τον Οδυσσέα για την ευστροφία, πειθώ και ρητορική του δεινότητα και τον Αίαντα, γιατί του μοιάζει, γενναίος πολεμιστής και στενές φιλικές σχέσεις (άλλωστε είναι και πρώτος του ξάδερφος). Μαζί τους και δύο κήρυκες. 

Οδυσσέας είναι ένας ήρωας που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και διαθέτει μεγάλη επιρροή στο στρατόπεδο των Αχαιών. Αυτός όπως και ο Νέστορας παίζουν συχνά το ρόλο του σοφού συμβούλου. Είναι ικανότατος στο λόγο και την πειθώ και αυτή του η ικανότητα είναι απολύτως απαραίτητη για να μεταπείσει έναν θυμωμένο και πληγωμένο στην υπερηφάνειά του ήρωα, όπως είναι ο  Αχιλλέας. 

 Ο Φοίνικας, είναι ένας από τους Μυρμιδόνες. Στον πόλεμο παρουσιάζεται ως ηνίοχος, είναι πιο ηλικιωμένος, γνωρίζει τον Αχιλλέα από την παιδική του ηλικία και λειτουργεί ως "πατρική φιγούρα". Ο Αχιλλέας φαίνεται να τον αγαπά και να τον εμπιστεύεται και  εκείνος άλλοτε μεσολαβεί για χάρη του άλλοτε τον συνοδεύει σε σημαντικές στιγμές του. Στην ίδια ραψωδία, Ι 434 και εξής, τον βλέπουμε να απευθύνεται στον Αχιλλέα με δάκρυα στα μάτια, απόδειξη της στενής σχέσης του μαζί του.

Ο Αίαντας είναι ένας από τους γενναιότερους πολεμιστές, έχει διακριθεί με αριστεία στη μάχη και έχει φιλικές σχέσεις με τον Αχιλλέα. Επανειλημμένες απεικονίσεις των δύο ηρώων τους δείχνουν να παίζουν κατά την ανάπαυλα από τις μάχες.

Ο Λόγος του Οδυσσέα

Δομή του προτρεπτικού παρακλητικού λόγου

Πρόλογος: στ. 225 – 231 Προσφώνηση Αχιλλέα – φιλοφρόνηση για το πλούσιο δείπνο

•    Αν δεν μπει στη μάχη ο Αχιλλέας οι Αχαιοί χάνονται. Τονίζει την κρισιμότητα της κατάστασης του στρατού και τους δικαιολογημένους φόβους.

Κύριο μέρος  - επιχειρηματολογία: 232 – 300

•    Ο Δίας ενθαρρύνει τους Τρώες με καλούς οιωνούς ( στ. 236)

•    Ο Έκτορας έχει καταληφθεί από μανία πολεμική και περιμένει να ξημερώσει η ημέρα και θα κάψει τα πλοία και θα σκοτώσει τους Αχαιούς (στ. 237 -243) (ΑΤΗ- ΥΒΡΗ, βαδίζει προς την καταστροφή του)

•    1ο επιχείρημα (247-251): Έκκληση σωτηρίας - Υπογραμμίζει ότι θα είναι αργά αν δεν σπεύσει τώρα ο Αχιλλέας να βοηθήσει   (στ. 250) Στόχος: ψυχολογικός και ηθικός για κάτι μελλοντικό. Προσπαθεί να κάνει τον Αχιλλέα να νιώσει τύψεις.

•    2ο επιχείρημα (252-261): Έκκληση παραμερισμού του θυμού - Επικαλείται τις συμβουλές του Πηλέα, να είναι μετριοπαθής στο θυμό του ( στ. 256). Στόχος: ψυχολογικός και ηθικός που σχετίζεται με το παρελθόν.

•    3ο επιχείρημα (261-199): Έκκληση παραμερισμού του θυμού - Απαριθμεί τα πολλά και εξαίρετα δώρα που θα δώσει ο Αγαμέμνονας (στ. 261 -299). Στόχος: ψυχολογικός και ηθικός για κάτι μελλοντικό. Ορισμένα δίνονται άμεσα και είναι υλικά, ενώ άλλα θα δοθούν στο μέλλον. Επίσης, σημαντικά είναι τα ηθικά δώρα δηλ. η δόξα και η τιμή για τον ήρωα. Στην απαρίθμηση των δώρων αξίζει να επισημάνουμε: α) Στην αξιολογική κλίμακα των δώρων που θα δοθούν άμεσα (στ. 277) η Βρισηίδα τοποθετείται στο τέλος και αφιερώνονται σ’ αυτήν τέσσερις ολόκληροι στίχοι (στ. 273-276)· τονίζεται έτσι η σημαντικότητά της και η αξία της επιστροφής της, αφού αυτήν ήταν η αιτία του θυμού του ήρωα. β) Ο όρκος του Αγαμέμνονα (στ. 274-276) υπονοεί ότι ο αρχιστράτηγος είχε αντιληφθεί το λάθος του από την πρώτη στιγμή, γι’ αυτό άλλωστε απέφυγε να αγγίξει την κόρη· ο εγωισμός του ωστόσο δεν του επέτρεπε να επανορθώσει. γ) Εκτός από τα δώρα που θα δοθούν άμεσα, ο Αγαμέμνονας υπόσχεται και άλλα για το μέλλον (στ. 277-299): αυτά θα δοθούν όμως σε δυο δόσεις· μετά την άλωση της Τροίας (277¬282) και μετά την επιστροφή στην πατρίδα (283-299) και εξαρτώνται από αστάθμητους παράγοντες και από τη θέληση των θεών.

Δώρα στην Ομηρική κοινωνία: 1. Δώρα φιλοξενίας (ξενήια): επιβεβαιώνουν το φιλικό δεσμό, 2. Γαμήλια δώρα (ένδα): τα έδινε ο γαμπρός και 3. Δώρα για αποζημίωση (άποινα): για βλάβη, πληρωμή ή ποινή.

Επίλογος: 300 – 306   4ο επιχείρημα:  Έκκληση για οίκτο στο στράτευμα – το δέλεαρ της δόξας, κέντρισμα φιλότιμου. Στόχος: ψυχολογικός για κάτι μελλοντικό.

Ο Οδυσσέας παροτρύνει τον Αχιλλέας να σπλαχνιστεί τουλάχιστον τους Αχαιούς, που κινδυνεύουν και που θα τον τιμήσουν ως θεό (στ. 302). Και ως επιστέγασμα όλων των επιχειρημάτων, επιφέρει το δελεαστικότατο επιχείρημα ότι τώρα είναι ευκαιρία να σκοτώσει τον Έκτορα, που βρίσκεται μακριά από τα κάστρα της Τροίας, και να κερδίσει άμετρη δόξα.

Τα επιχειρήματα του Οδ. Είναι ισχυρά, γιατί ο Αχιλλέας έχει δύσκολο χαρακτήρα. Γνωρίζει τους κανόνες της ρητορικής τέχνης, γι αυτό τα επιχειρήματά του έχουν στόχο ψυχολογικό και ηθικό, να νιώσει τύψεις ο Αχιλλέας. Ξέρει ότι ο ήρωας μας είναι ευαίσθητος σε θέματα τιμής, είναι ευέξαπτος, παρορμητικός, φιλόδοξος και πληγωμένος βαθιά. Αφήνει στο τέλος τη δόξα και τη τιμή γιατί γνωρίζει τον ηρωικό κώδικα αξιών, πρότυπο του οποίου είναι ο Αχιλλέας. Ο Οδυσσέας με το λόγο του αποδεικνύεται γνώστης της τέχνης της πειθούς και της ανθρώπινης ψυχολογίας· αλλά κυρίως ως γνώστης του ηρωικού κώδικα αξιών, του οποίου ιδανικό πρότυπο ήταν ο Αχιλλέας, αφήνει για το τέλος το δέλεαρ της δόξας και της τιμής. Ο Πηλείδης θα χρειαστεί πολλή δύναμη για να μείνει ασυγκίνητος μπροστά σ’ αυτήν την προσφορά. Κι όμως: «Σε τούτη την όμορφα συνθεμένη ρήση, που ζωγραφίζει εναργείς ρητορικές εικόνες της νίκης του Έκτορος και των συμβουλών του Πηλέως την ώρα του αποχωρισμού, ο Οδυσσεύς προσέφερε στον Αχιλλέα να κερδίσει δόξα και έξοχα δώρα και του υπέδειξε ότι οφείλει να ελέγξει την οργή του – δεν πρόφερε όμως ούτε μια λέξη κατάκρισης για τον Αγαμέμνονα ή για την ομολογία του ότι το λάθος ήταν δικό του (στ. 115 κ.ε.), ούτε μια λέξη υποστήριξης ή συμπάθειας για τον Αχιλλέα εκ μέρους των άλλων πολεμάρχων, ούτε μια λέξη σχετικά με την αγανάκτησή τους για την προσβολή που υπέστη εκείνος.» Παράλληλα ο Οδυσσέας, αποφεύγει να θίξει θέματα που θα όξυναν την ατμόσφαιρα (η έριδα, η στάση των άλλων αρχηγών) και κλιμακώνει τα επιχειρήματά του αφήνοντας για το τέλος τα πιο πειστικά ( το δέλεαρ της δόξας).

Συμβουλές πατέρα προς το γιο (στ.252-259): Όσον αφορά τις συμβουλές του πατέρα προς το γιο, να επισημάνουμε τα εξής: α) τα λόγια του Πηλέα εκφράζουν τις απόψεις της ομηρικής εποχής σχετικά με τα όρια των ανθρώπινων δυνατοτήτων· μπορεί η νίκη να οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη θέληση και τη βοήθεια των θεών, αλλά η αξία της αυτοκυριαρχίας και της πραότητας, που εξαρτώνται από τον ίδιο τον άνθρωπο, είναι πολύ μεγάλη. β) Οι συμβουλές του Πηλέα είναι βαθιά ψυχολογημένες· ο πατέρας ξέρει το παιδί του καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον. γ) Τοποθετημένες μάλιστα σ’ αυτό το σημείο, ισχυροποιούν την επιχειρηματολογία του Οδυσσέα και αποτελούν όπλο ψυχολογικής πίεσης προς τον Αχιλλέα, ενώ αποκαλύπτουν για μια ακόμη φορά στον ακροατή το δύσκολο χαρακτήρα του ήρωα.

Ο Αντίλογος του Αχιλλέα  

Πρόλογος: στ. 308 – 315 Δήλωση ότι θα μιλήσει καθαρά και απερίφραστα. Η απόφασή του είναι αμετάκλητη.

Κύριο μέρος  - επιχειρηματολογία: 316 – 426

Αιτία της στάσης του είναι οι αδικίες του Αγαμέμνονα

•    Δεν έχει ενδιαφέρον να πολεμάει κανείς και να μην αναγνωρίζεται η αξία του. Η μοίρα του θα να του είναι κοινή. (στ. 316 - 322)

Ο Αχ. συσχετίζει την προσφορά ενός γενναίου πολεμιστή με την ηθική κυρίως αμοιβή του, την τιμή, και συμπεραίνει ότι δεν αξίζει κανείς να πολεμάει γιατί δειλός και γενναίος αμείβονται το ίδιο και η μοίρα του θανάτου είναι κοινή και για τους δύο. Επομένως, κάνει λόγο για αχαριστία σχετικά με τη προσφορά του στο πόλεμο και αδικία σε βάρος του για τη μοιρασιά των λαφύρων.

•    Ο πόλεμος αυτός γίνεται για τον Αγαμέμνονα και την Ελένη, ενώ από αυτόν έχουν αφαιρέσει τη Βρισηίδα – Ο Αγαμέμνων δεν μπορεί πια να του ζητάει τίποτε. (στ. 337 – 347)

•    Η αδυναμία του Αγαμέμνονα  να αντιμετωπίσουν τον Έκτορα. Ας προστατέψει τον Αγαμέμνονα το τείχος που έχτισε και η τάφρος. (στ. 348 – 355)

•    Απόφαση και δήλωση του για επιστροφή στη Φθία. (στ. 356 – 368)

•    Μιλάει με απέχθεια για τον Αγαμέμνονα. Και συνιστά στους άλλους ηγέτες των Αχαιών να γίνουν πιο προσεκτικοί απέναντί του (στ. 369 – 377)

•    Απόρριψη των δώρων και αιτιολόγηση της .Τα δώρα του Αγαμέμνονα είναι μισητά και ούτε την κόρη του θέλει. Αυτά δεν ξεπληρώνουν την προσβολή (στ. 378 – 409)

Το να σκοτώσει τον Έκτορα και να κυριεύσει την Τροία είναι μεγάλη δόξα αλλά αυτή θα την πληρώσει σύμφωνα με ένα χρησμό με το γρήγορο θάνατο τους.

Προτροπή για αναχώρηση όλων των Αχαιών. (στ. 410 – 420)

Επίλογος : στ. 421 – 429

Επαναλαμβάνει τη δήλωσή του ότι εμμένει στη θέση του και την οργή του. Πρόταση για φιλοξενία του Φοίνικα.
Στ. 386-387:Υπάρχει μια μικρή ελπίδα υποχώρησης. Στη συνέχεια της συζήτησης με το Φοίνικα και τον Αίαντα ο Αχιλλέας θα φανεί πιο υποχωρητικός στ. Ι 649-655. Αργότερα θα δηλώσει ότι θα μπει στη μάχη όταν ο Έκτορας  φτάσει μέχρι τα καράβια των Αχαιών. Είναι ολοφάνερο ότι ο Αχιλλέας θέλει την ολοκληρωτική ταπείνωση και τον απόλυτο εξευτελισμό του Αγαμέμνονα — τότε μόνο ο αρχιστράτηγος θα του έχει «πληρώσει ολόκληρον το μέγ’ αδίκημά του».

Αξίες που προβάλλονται στο λόγο του Αχιλλέα
1.    Η ειλικρίνεια ( στ. 309- 313 )
Δηλώνει καθαρά και ξάστερα τις σκέψεις του.
2.    Η  αναγνώριση  ευγνωμοσύνη ( 316 κ.ε )
Η αγνωμοσύνη του Αγ . και των Αχαιών
3. Η τιμή ,  Το φιλότιμο ( 335-336, 387 )
 Ο Αγ. Του αφαίρεσε το βραβείο του και τον ατίμασε . Φιλότιμο = η ιδιαίτερη ευαισθησία ως προς τη προσωπική τιμή και αξιοπρέπεια.
4. αλτρουισμός –αυτοθυσία (322-326)
5. Η αγάπη για τη γυναίκα σύντροφο.(338 -349)
   Αγαπούσε τη Βρισηίδα  , ξεχωριστή θέση που είχε η γυναίκα ανάμεσα στα αγαθά που είχε ο άνδρας.
 6. Η δικαιοσύνη
Αγανάκτηση και πικρία για την άδικη συμπεριφορά του Αγ. (319,321-322,367-368, 375,387)
7. ειρηνική ζωή (401-409, 414-415)
Το ιδανικό της ειρηνικής ζωής.
Ο Αχιλλέας στο λόγο του προβάλλει την αξία της ειρηνικής ζωής και την τοποθετεί πάνω από τον ένδοξο θάνατο. Αυτό παραξενεύει τον αναγνώστη/ακροατή γιατί ο Αχιλλέας είναι εκπρόσωπος του ηρωικού ιδανικού ως ήρωας. Αυτό δείχνει την πικρία και την απογοήτευση του και γίνεται από πείσμα και για εκδίκηση.

Ψυχικές  καταστάσεις του Αχιλλέα

Πικρία 313 -343, 367 – 368, 386 -387.

Οργή 335 -347, 369-377,378 -397

Περιφρόνηση 350 – 51, 369 -373

Ειρωνεία 348 -349, 391 -92, 417 – 419

Απαισιοδοξία 316 – 320, 408 -409

Ηθογράφηση του Αχιλλέα

Ευθύς και ειλικρινής (309 -310) Θα μιλήσει ίσα και καθαρά.

Συνεπής και πεισματάρης  εμμένει στην αρχική του απόφαση , ανυποχώρητος στην άρνησή του, δεν μεταπείθεται από τον Οδυσσέα.

Πιστός σε ηθικές αρχές και αξίες (ειλικρίνεια δικαιοσύνη κ.λ.π.)

Αξιοπρεπής και περήφανος  δε δέχεται τα δώρα του Αγ.

Είρωνας (346,  391 -92)

Εκδικητικός η προσβλητική απόρριψη της προσφοράς του Αγ είναι μια μορφή εκδίκησης. Πικρία, πληγωμένος εγωισμός και αίσθημα αδικίας τον κάνουν ειρωνικό και εκδικητικό, να επιζητά την ολοκληρωτική ταπείνωση και τον άκρατο εξευτελισμό του Αγαμέμνονα του οποίου η έμπρακτη μεταμέλεια και η γενναιόδωρη προσφορά  δεν αρκεί να μεταπείσει τον χολωμένο ήρωα. Αποτέλεσμα της πίκρας του είναι και η ελάχιστα πειστική προτίμησή του στην μακροχρόνια πλην άδοξη ζωή του φιλήσυχου οικογενειάρχη.

Αλαζόνας  προβάλει την αξία του (322,  351 -355)

Φιλόξενος, στοχαστικός διατυπώνει την άποψή του για την αξία της ζωής (408 -409)
Ευσεβής (357)

http://www.dailymotion.com/video/xe1k5t_trying-to-dissuade-achilles_shortfilms#from=embediframe 

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΡΑΨΩΔΙΑΣ Ι 

Τι εξυπηρετεί η αποτυχημένη αυτή Πρεσβεία, εφόσον τίποτα δεν άλλαξε ουσιαστικά, εκτός από την τελευταία δήλωση- προσήμανση του Αχιλλέα, «θα βγω στη μάχη, όταν ο Έκτορας φτάσει κοντά στα πλοία των Μυρμιδόνων»; 

• Ο Αγαμέμνονας αναγνωρίζει την αξία του Αχιλλέα και αποφασίζει να τον ικανοποιήσει, άλλο αν ο Αχιλλέας, ενσαρκωτής του ηρωικού ιδεώδους, δεν θα μπορούσε να υποχωρήσει στις προσφορές και να συμβιβαστεί, πριν να πραγματώσει την ηρωική και ανθρώπινή του υπόσταση μέσα από τις μεγάλες στιγμές, που πρόκειται να ζήσει: το θάνατο του φίλου του, την αριστεία, τη συνάντηση με τον Πρίαμο. 
• Η Πρεσβεία δίνει την ευκαιρία, από τη μια στον Αχιλλέα να εξηγήσει το «γιατί» εμμένει στο θυμό, και από την άλλη στον ακροατή να κατανοήσει την ψυχική ανάγκη που οδηγεί αναπόδραστα στη στάση του αυτή. 
• Η Πρεσβεία παρουσιάζει έναν «αγώνα λόγων», αποκαλυπτικό των σκέψεων και των διαθέσεων, όχι μόνο του Αχιλλέα αλλά και των άλλων σημαντικών πρωταγωνιστών του αχαϊκού στρατοπέδου(Οδυσσέα, Φοίνικα, Αίαντα, Διομήδη)